1049 - بعد از تمام شدن ذكر ركوع , بايد راست بايستد و بعد از آنكه بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمدا پيش از ايستادن يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است .
1050 - اگر ركوع را فراموش كند و پيش از آنكه به سجده برسد يادش بيايد بايد بايستد بعد به ركوع رود , و كفايت نمى كند به حالت خميدگى به ركوع برگردد.
1051 - اگر بعد از آنكه پيشانى به زمين رسيد , يادش بيايد كه ركوع نكرده , لازم است برگردد و ركوع را بعد از ايستادن بجا آورد , و در صورتى كه در سجده دوم يادش بيايد نمازش بنابر احتياط لازم باطل است .
1052 - مـستحب است پيش از رفتن به ركوع در حالى كه راست ايستاده تكبير بگويد , و در ركوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگهدارد و گردن را بكشد و مساوى پشت نگهدارد و بين دو قدم را نگاه كند , و پـيـش از ذكر يا بعد از آن صلوات بفرستد , و بعد از آنكه از ركوع برخاست و راست ايستاد , در حال آرامى بدن بگويد : سمع اللّه لمن حمده .
1053 - مستحب است در ركوع زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.

( سجود ).
 

1054 - نـمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحب بعد از ركوع دو سجده كند , و سجده آن است كه به هيات مخصوص پيشانى را به قصد خضوع به زمين بگذارد.
و در حال سجده در نماز واجب است كه كف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
1055 - دو سجده روى هم يك ركن است , و اگر كسى در نماز واجب - هر چند از روى فراموشى - در يك ركـعـت هـر دو را ترك كند نمازش باطل است , و همچنين است بنابر احتياط لازم اگر دو سجده در يك ركعت از روى فراموشى اضافه كند.
1056 - اگر عمدا يك سجده كم يا زياد كند , نمازش باطل مى شود و اگر سهوا يك سجده كم يا زياد كند حكم آن بعدا گفته خواهد شد.
1057 - كسى كه مى تواند پيشانى را به زمين بگذارد اگر آن را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد , سجده نكرده اسـت , اگر چه جاهاى ديگر به زمين برسد , ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهوا جاهاى ديگر را به زمين نرساند يا سهوا ذكر نگويد سجده صحيح است .
1058 - بـهـتر آن است كه در حال اختيار در سجده سه مرتبه سبحان اللّه يا يك مرتبه سبحان ربى الاعلى وبحمده بگويد , و بايد اين كلمات دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود , و ظاهر اين است كه گفتن هر ذكـرى كفايت مى كند ولى بنابر احتياط لازم بايد به اين مقدار باشد و مستحب است سبحان ربى الاعلى و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد.
1059 - در حال سجود بايد بدن نمازگزار آرام باشد او نبايد بدن خود را به اختيار طورى حركت دهد كه از حال آرام بودن خارج شود حتى - بنابر احتياط - اگر مشغول به ذكر واجب هم نباشد.
1060 - اگـر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمدا ذكر سجده را بگويد يا پيش از تمام شدن ذكر عمدا سر از سجده بردارد نماز باطل است .
1061 - اگـر پـيـش از آنـكه پيشانى به زمين برسد سهوا ذكر سجده را بگويد , و پيش از آنكه سر از سجده بردارد , بفهمد اشتباه كرده است , بايد آرام بگيرد و دوباره ذكر را بگويد.
1062 - اگـر بـعـد از آنـكـه سر از سجده برداشت , بفهمد پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود سر برداشته , نمازش صحيح است .
1063 - اگـر مـوقـعى كه ذكر سجده را مى گويد , يكى از هفت عضو را عمدا از زمين بردارد , نماز باطل مـى شـود , ولـى مـوقـعى كه مشغول گفتن ذكر نيست اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد مگر آنكه با آرام بودن بدنش منافات داشته باشد كه در اين صورت نمازش بنابر احتياط باطل مى شود.
1064 - اگـر پـيـش از تـمـام شدن ذكر سجده , سهوا پيشانى را از زمين بردارد نمى تواند دوباره به زمين بگذارد , و بايد آن را يك سجده حساب كند.
ولى اگر جاهاى ديگر را سهوا از زمين بردارد , بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.
1065 - بعد از تمام شدن ذكر سجده اول , بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
1066 - جـاى پـيـشـانى نمازگزار بايد از جاى زانوها و سر انگشتان پاى او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بـسـتـه نـباشد بلكه احتياط واجب آن است كه جاى پيشانى او از جاى ايستادنش پست تر يا بلندتر از چهار انگشت بسته نيز نباشد.
1067 - در زمين سراشيب - هر چند كه سراشيبى آن درست معلوم نباشد - اگر جاى پيشانى نمازگزار از جاى زانوها و انگشتهاى پاى او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر باشد نماز او محل اشكال است .
1068 - اگر پيشانى را اشتباها بر چيزى بگذارد كه از جاى زانوها و انگشتهاى پاى او بلندتر از چهار انگشت بـسـته است , چنانچه بلندى آن به قدرى است كه نمى گويند در حال سجده است , بايد سر را بردارد و به چـيـزى كـه بـلـنـدى آن بـيـش از چهار انگشت بسته نيست بگذارد , و اگر بلندى آن به قدرى است كه مى گويند در حال سجده است , چنانچه پس از انجام ذكر واجب ملتفت شود مى تواند سر از سجده بردارد و نـماز را تمام كند و اگر قبل از انجام ذكر واجب ملتفت شد , بايد پيشانى را از روى آن به روى چيزى كه بـلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد و ذكر واجب را بجا آورد و اگر كشيدن پيشانى ممكن نباشد , مى تواند ذكر واجب را در همان حال بجا آورد و نماز را تمام كند , و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
1069 - بـايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده صحيح است چيز ديگرى فاصله نباشد پس اگر مهر به قدرى چـرك بـاشـد كـه پـيشانى به خود مهر نرسد , سجده باطل است ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.
1070 - در سجده بايد دو كف دست را به زمين بگذارند , ولى در حال ناچارى پشت دست هم مانعى ندارد و اگر پشت دست هم ممكن نباشد بنابر احتياط بايد مچ دست را به زمين بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند , تا آرنج هر جا را كه مى تواند به زمين بگذارد , و اگر آن هم ممكن نيست گذاشتن بازو كافى است .
1071 - در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ولى لازم نيست كه سر دو انگشت را به زمين بگذارد , بلكه گذاشتن ظاهر يا باطن آنها نيز كفايت مى كند و اگر انگشتهاى ديگر پا يا روى پا را به زمين بـگذارد , يا به واسطه بلند بودن ناخن , شست به زمين نرسد نماز باطل است , و كسى كه از روى تقصير و ندانستن مساله نمازهاى خود را اين طور خوانده , بايد دوباره بخواند.
1072 - كسى كه مقدارى از شست پايش بريده , بايد بقيه آن را به زمين بگذارد , و اگر چيزى از آن نمانده يـا اگـر مـانده خيلى كوتاه است , بنابر احتياط بايد بقيه انگشتان را بگذارد , و اگر هيچ انگشت ندارد , هر مقدارى كه از پا باقى مانده به زمين بگذارد.
1073 - اگر به طور غير معمول سجده كند , مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند , يا پاها را مقدارى دراز كند چنانچه بگويند سجده كرده نمازش صحيح است , ولى اگر بگويند دراز كشيده و سجده صدق ننمايد نماز او باطل است .
1074 - مـهـر يـا چـيز ديگر كه بر آن سجده مى كند , بايد پاك باشد ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد.
1075 - اگـر در پيشانى دمل يا زخم و مانند آن باشد كه نتواند آن را بر زمين بگذارد چنانچه آن دمل مثلا همه پيشانى را فرا نگرفته باشد بايد با جاى سالم پيشانى سجده كند و اگر سجده كردن با جاى سالم توقف بـر آن داشـتـه باشد كه زمين را گود كند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى كه براى سجده كافى باشد بر زمين بگذارد بايد اين كار را انجام دهد.
1076 - اگـر دمـل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد بايد به بعضى از اجزاء صورت خود سجده كند و احـتـيـاط لازم آن اسـت كه اگر مى تواند به چانه سجده كند و اگر نمى تواند به يكى از دو طرف پيشانى سجده كند و اگر سجده كردن به صورت به هيچ وجه ممكن نبود بايد براى سجده اشاره كند.
1077 - كـسى كه مى تواند بنشيند ولى نمى تواند پيشانى را به زمين برساند , بايد به قدرى كه مى تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است , روى چيز بلند گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بـگذارد كه بگويند سجده كرده است , ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
1078 - اگر چيز بلندى نباشد كه مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و كسى هم نباشد كـه مـثـلا مهر را بلند كند و بگيرد تا آن شخص بر آن سجده كند احتياط آن است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد.
1079 - كسى كه هيچ نمى تواند سجده نمايد بايد براى سجده با سر اشاره كند , و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و اگر با چشمها هم نمى تواند اشاره كند بنابر احتياط لازم بايد با دست و مانند آن براى سجده اشاره كند و در قلب نيز نيت سجده نمايد و ذكر واجب را بگويد.
1080 - اگـر پـيـشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود , چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد و اين يك سجده حساب مى شود , چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه .
و اگر نتواند سر را نگهدارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد , همان يك سجده حساب مى شود ولى اگر ذكر نگفته باشد احتياط مستحب آن است كه آن را به قصد قربت مطلقه بگويد.
1081 - جـايى كه انسان بايد تقيه كند مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد , و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود يا نماز را تاخير بيندازد تا در همان جا بعد از رفع سبب تقيه بجا آورد.
ولـى اگـر بتواند بر حصير يا چيزى كه سجده بر آن صحيح مى باشد , طورى سجده كند كه مخالفت تقيه نكرده باشد نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
1082 - اگر روى تشك پر و مانند آن سجده كند , در صورتى كه بدن روى آن آرام نگيرد باطل است .
1083 - اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند , چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى مشقت نـدارد , بـايـد سـجـده و تشهد را به طور معمول بجا آورد و اگر مشقت دارد , در حالى كه ايستاده , براى سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است .
1084 - در ركـعـت اول و ركـعت سومى كه تشهد ندارد , مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا احتياط واجب اين است كه بعد از سجده دوم قدرى بى حركت بنشيند و بعد برخيزد.

( چيزهايى كه سجده بر آنها صحيح است ).
 

1085 - بـايـد بـر زمـين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مى رويد مانند چوب و برگ درخت سـجـده كـرد و سـجـده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى مانند گندم و جو و پنبه و آنچه كه از اجزاء زمين شـمـرده نـشود مانند طلا و نقره و امثال اينها صحيح نيست , ولى قير و زفت در موقع ناچارى بر چيزهاى ديگرى كه سجود بر آنها صحيح نيست مقدم مى باشند.
1086 - سـجـده كردن بر برگ مو در زمانى كه لطيف است و خوردن آن معمول مى باشد جايز نيست و در غير اين صورت سجده كردن بر آن ظاهرا اشكال ندارد.
1087 - سجده بر چيزهايى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است .
1088 - سـجده بر گلهايى كه خوراكى نيستند , صحيح است , بلكه سجده بر دواهاى خوراكى كه از زمين مـى رويد و آن را دم كرده يا مى جوشانند و آبش را مى نوشند مانند گل بنفشه و گل گاو زبان نيز صحيح است .
1089 - سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست هر چند در آنجاها هم خوردنى محسوب مى شود , و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست .
1090 - سـجـده بـر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است و احتياط مستحب آن است كه در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلى و مانند آن سجده نكنند.
1091 - اگـر كاغذ را از چيزى كه سجده بر آن صحيح است - مانند چوب و كاه - ساخته باشند , مى شود بر آن سـجـده كـرد و همچنين اگر از پنبه يا كتان ساخته شده باشد ولى اگر از حرير يا ابريشم و مانند اينها ساخته باشند سجده بر آن صحيح نيست .
1092 - براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهداء عليه السلام مى باشد , بعد از آن خاك , بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گياه است .
1093 - اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد , يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماى زياد و مانند ايـنـها نمى تواند بر آن سجده كند , سجده بر قير و زفت مقدم بر سجده بر غير آنها است ولى اگر سجده بر آنـهـا مـمـكن نباشد بايد بر لباسش يا بر پشت دست يا چيز ديگر كه در حال اختيار سجده بر او جايز نيست سجده نمايد , ولى احتياط مستحب آن است كه تا سجده بر لباسش ممكن است , بر چيز ديگر سجده نكند.
1094 - سجده بر گل و خاك سستى كه پيشانى روى آن آرام نمى گيرد باطل است .
1095 - اگر در سجده اول , مهر به پيشانى بچسبد بايد براى سجده دوم مهر را بر دارد.
1096 - اگـر در بـين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نـداشته باشد , مى تواند به ترتيبى كه در مساله ( 1093 ) گفته شد عمل نمايد خواه وقت تنگ باشد يا آنكه وسعت داشته باشد كه نماز را بشكند و آن را دوباره بخواند.
1097 - هـرگـاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است , چنانچه پس از بجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود مى تواند سر از سجده بردارد و نمازش را ادامه دهد و اگر قبل از بـجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود بايد پيشانى خود را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است بكشد و ذكر واجب را انجام دهد ولى اگر كشيدن پيشانى ممكن نباشد مى تواند ذكر واجب را در همان حال بجا آورد و نمازش در هر دو صورت صحيح است .
1098 - اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است اشكال ندارد.
1099 - سجده كردن بر غير خداوند متعال حرام مى باشد , و بعضى از مردم عوام كه مقابل قبر امامان عليهم السلام پيشانى را به زمين مى گذارند اگر براى شكر خداوند متعال باشد , اشكال ندارد و گرنه حرام است .

( مستحبات و مكروهات سجده ).
 

1100 - در سـجـده چـنـد چيز مستحب است : 1 - كسى كه ايستاده نماز مى خواند بعد از آنكه سر از ركوع بـرداشت و كاملا ايستاد , و كسى كه نشسته نماز مى خواند بعد از آنكه كاملا نشست , براى رفتن به سجده تكبير بگويد.
2 - موقعى كه مى خواهد به سجده برود , مرد اول دستها را , و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.
3 - بينى را به مهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد.
4 - در حـال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد به طورى كه سر آنها رو به قبله باشد.
5 - در سـجـده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند : يا خير المسؤولين ويا خير المعطين , ارزقـنـي وارزق عيالي من فضلك فانك ذو الفضل العظيم يعنى اى بهترين كسى كه از او سؤال مى كنند و اى بـهترين عطا كنندگان از فضل خودت روزى بده به من و عيال من , پس به درستى كه تو داراى فضل بزرگى .
6 - بعد از سجده بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد.
7 - بعد از هر سجده وقتى نشست و بدنش آرام گرفت تكبير بگويد.
8 - بعد از سجده اول بدنش كه آرام گرفت : استغفر اللّه ربي واتوب اليه بگويد.
9 - سجده را طول بدهد و در موقع نشستن , دستها را روى رانها بگذارد.
10 - براى رفتن به سجده دوم , در حال آرامى بدن ( اللّه اكبر ) بگويد.
11 - در سجده ها صلوات بفرستد.
12 - در موقع بلند شدن , دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد.
13 - مردها آرنجها و شكم را به زمين نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند و اعضاء بدن را به يكديگر بچسبانند و مستحبات ديگر سجده در كتابهاى مفصل گفته شده است .
1101 - قرآن خواندن در سجده مكروه است .
و نيز مكروه است براى برطرف كردن گرد و غبار , جاى سجده را فوت كند , و اگر در اثر فوت كردن , دو حرف از دهان عمدا بيرون آيد , نماز بنابر احتياط باطل است و غير از اينها مكروهات ديگرى هم در كتابهاى مفصل گفته شده است .

( سجده هاى واجب قرآن ).
 

1102 - در هـر يـك از چـهـار سوره والنجم , واقرا , والم تنزيل , و حم سجده يك آيه سجده است , كه اگر انـسان بخواند يا گوش دهد , بعد از تمام شدن آن آيه , بايد فورا سجده كند و اگر فراموش كرد , هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد و ظاهر اين است كه در شنيدن بدون اختيار سجده واجب نيست اگر چه بهتر سجده نمودن است .
1103 - اگر انسان موقعى كه آيه سجده را گوش دهد خودش نيز بخواند , بايد دو سجده نمايد.
1104 - در غـيـر نـمـاز اگـر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا گوش كند , بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
1105 - اگر انسان از شخص خواب يا ديوانه يا از بچه اى كه قرآن را تشخيص نمى دهد آيه سجده را بشنود يا گـوش دهـد سـجـده واجـب اسـت , ولى اگر از گرامافون يا ضبط صوت بشنود سجده واجب نيست , و هـمـچنين است راديو اگر به طور نوار ضبط صوت باشد , ولى اگر شخصى در ايستگاه راديو آيه سجده را بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد سجده واجب است .
1106 - در سـجـده واجب قرآن بنابر احتياط واجب بايد جاى انسان غصبى نباشد , و بنابر احتياط مستحب جاى پيشانى او از جاى زانوها و سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر نباشد , ولى لازم نـيـست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاى پيشانى او پاك باشد , و نيز چيزهايى كه در لباس نمازگزار شرط مى باشد , در لباس او شرط نيست .
1107 - احـتياط واجب آن است كه در سجده واجب قرآن , پيشانى را بر مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صـحـيح است گذاشته و بنابر احتياط مستحب جاهاى ديگر بدن را به دستورى كه در سجده نماز گفته شد بر زمين بگذارد.
1108 - هـرگاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده بر زمين بگذارد , اگر چه ذكر نگويد كافى است و گفتن ذكر مستحب است و بهتر اين است بگويد : لا اله الا اللّه حقا حقا , لا اله الا اللّه ايمانا وتصديقا , لا الـه الا اللّه عبودية ورقا , سجدت لك يا رب تعبدا ورقا , لا مستنكفا ولا مستكبرا , بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير.

( تشهد ).
 

1109 - در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و مستحب و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عـصـر و عـشـا , بايد انسان بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن , تشهد بخواند يعنى بگويد: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له , واشهد ان محمدا عبده ورسوله , اللهم صل على محمد وآل محمد و اگر بگويد : اشهد ان لا اله الا اللّه واشهد ان محمدا صلى اللّه عليه وآله عبده ورسوله بنابر اقوى نيز كفايت مى كند و در نماز وتر هم تشهد لازم است .
1110 - كلمات تشهد بايد به عربى صحيح و به طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.
1111 - اگر تشهد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده , بايد بنشيند و تـشـهد را بخواند و دوباره بايستد , و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند , و بنابر احـتـيـاط مـستحب بعد از نماز براى ايستادن بى جا , دو سجده سهو بجا آورد و اگر در ركوع يا بعد از آن يـادش بيايد , بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز بنابر احتياط مستحب تشهد را قضا كند , و بايد براى تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.
1112 - مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد و پيش از تشهد بگويد : الحمد للّه يا بگويد : بسم اللّه وباللّه والحمد للّه وخير الاسماء للّه و نيز مستحب است دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها را به يكديگر بچسباند , به دامان خود نگاه كند و بعد از صلوات در تشهد بگويد : و تقبل شفاعته وارفع درجته .
1113 - مستحب است زنها در وقت خواندن تشهد , رانها را به هم بچسباند.

( سلام نماز ).
 

1114 - بـعـد از تـشهد ركعت آخر نماز , مستحب است در حالى كه نشسته و بدن آرام است بگويد : السلام عليك ايها النبي ورحمة اللّه وبركاته و بعد از آن بايد بگويد : السلام عليكم - و احتياط مستحب آن است كه جـمله ورحمة اللّه وبركاته را به آن اضافه كند - و يا آنكه بگويد : السلام علينا وعلى عباد اللّه الصالحين ولى اگر اين سلام را بگويد احتياط واجب آن است كه بعد از آن السلام عليكم را هم بگويد.
1115 - اگـر سـلام نـماز را فراموش كند موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده و كارى هم كه عـمـدى و سـهـوى آن نـمـاز را باطل مى كند , مثل پشت به قبله كردن انجام نداده , بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است .
1116 - اگـر سـلام نـمـاز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است , يا آنكه كـارى كـه عـمـدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند , مثل پشت به قبله كردن انجام داده باشد , نمازش صحيح است .

( ترتيب ).
 

1117 - اگر عمدا ترتيب نماز را به هم بزند , مثلا سوره را پيش از حمد بخواند يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد , نماز باطل مى شود.
1118 - اگـر ركـنـى از نـماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد , مثلا پيش از آنكه ركوع كند دو سجده نمايد , نماز بنابر احتياط باطل است .
1119 - اگـر ركنى را فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و ركن نيست بجا آورد , مثلا پيش از آنكه دو سجده كند تشهد بخواند , بايد ركن را بجا آورد , و آنچه اشتباها پيش از آن خوانده دوباره بخواند.
1120 - اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد , مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود , نمازش صحيح است .
1121 - اگـر چـيزى را كه ركن نيست فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست بجا آورد , مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند , بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزى را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.
1122 - اگـر سـجده اول را به خيال اينكه سجده دوم است يا سجده دوم را به خيال اينكه سجده اول است بجا آورد , نماز صحيح است و سجده اول او سجده اول و سجده دوم او سجده دوم حساب مى شود.

( موالات ).
 

1123 - انـسان بايد نماز را با موالات بخواند , يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهد را پى در پى و پـشت سر هم بجا آورد و چيزهايى را كه در نماز مى خواند به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند , نمازش باطل است .
1124 - اگـر در نـماز سهوا بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد و فاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بـيـن بـرود , چـنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد بايد آن حرفها يا كلمات را به طور معمول بخواند و در صورتى كه چيزى بعد از آن خوانده شده لازم است تكرار نمايد و اگر مشغول ركن بعد شده باشد , نمازش صحيح است .
1125 - طول دادن ركوع و سجود و خواندن سوره هاى بزرگ موالات را به هم نمى زند.

( قنوت ).
 

1126 - در تمام نمازهاى واجب و مستحب , پيش از ركوع ركعت دوم مستحب است قنوت بخواند , ولى در نـمـاز شـفـع بـايد آن را رجاء آورد , و در نماز وتر با آنكه يك ركعت مى باشد , خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است , و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد , و نماز آيات پنج قنوت , و نماز عيد فطر و قربان در ركعت اول پنج قنوت و در ركعت دوم چهار قنوت دارد.
1127 - مـسـتحب است در قنوت دستها را مقابل صورت و كف آنها را رو به آسمان و پهلوى هم نگهدارد و غير شست , انگشتهاى ديگر را به هم بچسباند و به كف دستها نگاه كند.
1128 - در قنوت هر ذكرى بگويد , اگر چه يك سبحان اللّه باشد , كافى است .
و بهتر است بگويد : لا اله الا اللّه الحليم الكريم , لا اله الا اللّه العلي العظيم سبحان اللّه رب السموات السبع , و رب الارضين السبع , و ما فيهن و ما بينهن و رب العرش العظيم , والحمد للّه رب العالمين .
1129 - مـسـتحب است انسان قنوت را بلند بخواند , ولى براى كسى كه نماز را به جماعت مى خواند , اگر امام جماعت صداى او را بشنود بلند خواندن قنوت مستحب نيست .
1130 - اگر عمدا قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش كند و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود يادش بـيايد , مستحب است بايستد و بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد , مستحب است بعد از ركوع قضا كند , و اگـر در سـجـده يادش بيايد , مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر در سجده يادش بيايد , مستحب است بعد از سلام آن را قضا نمايد.

( ترجمه نماز ).
 

( ترجمه سوره حمد ).
 

1/1130 - بسم اللّه الرحمن الرحيم : ( بسم اللّه ) يعنى ابتدا مى كنم بنام خدا , ذاتى كه جامع جميع كمالات و از هر گونه نقص منزه است .
( الرحمن ) رحمتش واسع و بى نهايت است .
( الرحيم ) رحمتش ذاتى و ازلى و ابدى است .
( الحمد للّه رب العالمين ) يعنى ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده همه موجودات است .
( الرحمن الرحيم ) معناى آن گذشت .
( مالك يوم الدين ) يعنى ذات توانايى كه حكمرانى روز جزا با او است .
( اياك نعبد واياك نستعين ) يعنى فقط ترا عبادت مى كنيم و فقط از تو كمك مى خواهيم .
( اهدنا الصراط المستقيم ) يعنى هدايت كن ما را به راه راست كه آن دين اسلام است .
( صـراط الذين انعمت عليهم ) يعنى به راه كسانى كه به آنان نعمت داده اى كه آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران هستند.
( غـيـر المغضوب عليهم ولا الضالين ) يعنى نه به راه كسانى كه غضب كرده اى بر ايشان و نه آن كسانى كه گمراهند.

( ترجمه سوره قل هو اللّه احد ).
 

2/1130 - ( بسم اللّه الرحمن الرحيم ) معناى آن گذشت .

( قل هو اللّه احد ) يعنى بگو اى محمد صلى اللّه عليه وآله كه خداوند , خدايى است يگانه .
( اللّه الصمد ) يعنى خدايى كه از تمام موجودات بى نياز است .
( لم يلد ولم يولد ) يعنى فرزند ندارد و فرزند كسى نيست .
( ولم يكن له كفوا احد ) يعنى هيچ كس از مخلوقات مثل او نيست .

( ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهايى كه بعد از آنها مستحب است -3/1130-3/1130 ).
 

3/1130 - سبحان ربي العظيم و بحمده يعنى پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصى پاك و منزه است , و من مشغول ستايش او هستم .
سبحان ربي الاعلى و بحمده يعنى پروردگار من كه از همه كس بالاتر مى باشد و از هر عيب و نقصى پاك و منزه است و من مشغول ستايش او هستم .
سمع اللّه لمن حمده يعنى خدا بشنود و بپذيرد ثناى كسى كه او را ستايش مى كند.
اسـتـغفر اللّه ربي و اتوب اليه يعنى طلب آمرزش مى كنم از خداوندى كه پرورش دهنده من است و من به طرف او بازگشت مى نمايم .
بحول اللّه وقوته اقوم واقعد يعنى به يارى خداى متعال و قوه او برمى خيزيم و مى نشينم .

( ترجمه قنوت ).
 

4/1130 - لا الـه الا اللّه الـحليم الكريم يعنى نيست خدايى سزاوار پرستش مگر خداى يكتاى بى همتايى كه صاحب حلم و كرم است .
لا اله الا اللّه العلي العظيم يعنى نيست خدايى سزاوار پرستش , مگر خداى يكتاى بى همتايى كه بلند مرتبه و بزرگ است .
سبحان اللّه رب السموات السبع ورب الارضين السبع يعنى پاك و منزه است خداوندى كه پروردگار هفت آسمان و پروردگار هفت زمين است .
وما فيهن وما بينهن ورب العرش العظيم يعنى پروردگار هر چيزى است كه در آسمانها و زمينها و ما بين آنها است , و پروردگار عرش بزرگ است .
والحمد للّه رب العالمين يعنى حمد و ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده تمام موجودات است .

( ترجمه تسبيحات اربعه ).