(مسأله 480) اگر زنى كه عادت عدديّه دارد بيشتر از شماره عادت خود خون ببيند و از ده روز نيز بيشتر شود، چنانچه همه خونهايى كه ديده مثل هم باشند، بايد از هنگام ديدن خون به شماره روزهاى عادت خود را حيض قرار داده و در بقيّه تا تمام شدن ده روز بين تروك حائض و اعمال مستحاضه جمع نمايد و اگر همه خونهايى كه ديده يك

[82]

جور نباشند بلكه چند روز از آن نشانه حيض و چند روز ديگر نشانه استحاضه را داشته باشد، اگر روزهايى كه خون نشانه حيض را دارد با شماره روزهاى عادت او يك اندازه باشد، بايد همان روزها را حيض قرار دهد و احتياط آن است كه در بقيّه روزها تا ده روز بين تروك حائض و اعمال مستحاضه جمع كند و بقيه را استحاضه قرار دهد. و اگر تعداد روزهايى كه خون نشانه حيض دارد از تعداد روزهاى عادت او بيشتر باشد، فقط به اندازه روزهاى عادت خود را حيض و بقيّه را استحاضه قرار دهد و اگر تعداد روزهايى كه خون نشانه حيض دارد از تعداد روزهاى عادت او كمتر باشد، بايد آن روزها را با چند روز ديگر كه روى هم به اندازه روزهاى عادت او مى شوند، حيض و بقيّه را استحاضه قرار دهد.

4 ـ مُضْطَرِبه

[83]

چند روز ديگر نشانه استحاضه را داشته باشد، چنانچه خونى كه نشانه حيض را دارد كمتر از سه روز يا بيشتر از ده روز نباشد، همه آن حيض است. و اگر خونى كه نشانه حيض را دارد كمتر از سه روز باشد، بايد همان را حيض قرار دهد و تا هفت روز بقيّه به دستورى كه در مسأله قبل گفته شد رفتار نمايد; همچنين اگر پيش از گذشتن ده روز از خونى كه نشانه حيض داشته، دوباره خونى ببيند كه آن نيز نشانه حيض را داشته باشد، مثل آن كه پنج روز خون سياه و نُه روز خون زرد و دوباره پنج روز خون سياه ببيند، بايد خون اوّل را حيض قرار دهد و بقيّه آن را تا هفت روز به دستورى كه در مسأله قبل گفته شد عمل نمايد.

5 ـ مُبتَدِئه

[84]

6 ـ ناسيه

مسائل متفرقه حيض

[85]

(مسأله 490) زنى كه معمولاً ماهى يك مرتبه خون مى بيند، اگر در يك ماه دو مرتبه خون ببيند و هر دو نشانه هاى حيض را داشته باشند، چنانچه تعداد روزهايى كه در وسط پاك بوده از ده روز كمتر نباشد، بايد هر دو را حيض قرار دهد.

(مسأله 491) اگر سه روز يا بيشتر خونى ببيند كه نشانه حيض را داشته باشد و بعد ده روز يا بيشتر خونى ببيند كه نشانه استحاضه را داشته باشد و دوباره سه روز خونى به نشانه هاى حيض ببيند، بايد خون اوّل و خون آخر را كه نشانه هاى حيض را داشته اند، حيض قرار دهد.

(مسأله 492) اگر زن پيش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نيست، بايد براى عبادتهاى خود غسل كند، اگرچه گمان داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون مى بيند ولى اگر يقين داشته باشد كه پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون مى بيند، بايد غسل كند و عبادت هاى خود را بجا آورد و تروك حائض را ترك نمايد.

(مسأله 493) اگر زن پيش از ده روز پاك شود و احتمال دهد كه در باطن خون باشد، بايد مقدارى پنبه داخل فرج نمايد و كمى صبر كند و بيرون آورد، پس اگر پاك بود غسل كند و عبادت هاى خود را بجا آورد، و اگر پاك نبود، اگرچه به آب زرد رنگى هم آلوده باشد، چنانچه در حيض عادت نداشته باشد يا عادت او ده روز باشد، بايد صبر كند كه اگر پيش از ده روز پاك شد، غسل كند و اگر سرِ ده روز پاك شد يا خون او از ده روز گذشت، سرِ ده روز غسل نمايد، و اگر عادتش كمتر از ده روز باشد، در صورتى كه بداند پيش از تمام شدن ده روز يا سر ده روز پاك مى شود، نبايد غسل كند و اگر احتمال دهد كه خون او از ده روز بگذرد، احتياط واجب آن است كه تا يك روز عبادت را ترك كند و بعد از آن مى تواند تا ده روز عبادت را ترك كند ولى بهتر است تا ده روز اعمالى را كه بر حائض حرام است ترك كند و اعمال مستحاضه را انجام دهد; پس اگر پيش از تمام شدن ده روز يا سر ده روز از خون پاك شد، تمام آن مدّت حيض است و اگر ده روز گذشت، بايد عادت خود را حيض و بقيّه را استحاضه قرار دهد و عبادت هايى را كه بعد از روزهاى عادت بجا نياورده قضا نمايد.

(مسأله 494) اگر چند روز را حيض قرار دهد و عبادت نكند و بعد بفهمد كه حيض نبوده است، بايد نماز و روزه اى را كه در آن روزها بجا نياورده قضا نمايد. و اگر چند روز

[86]

به گمان اين كه حيض نيست عبادت كند و بعد بفهمد حيض بوده، چنانچه آن روزها را روزه گرفته بايد قضا نمايد.

استحاضه

احكام استحاضه

[87]

قليله را كه در مساله پيش گفته شد انجام دهد. و اگر عمداً يا از روى فراموشى براى نماز صبح غسل نكند، بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر براى نماز ظهر و عصر غسل نكند، بايد پيش از نماز مغرب و عشاء غسل نمايد، چه خون بيايد و چه قطع شده باشد.

(مسأله 499) زن بايد در استحاضه كثيره علاوه بر انجام دادن اعمال استحاضه قليله براى هر نماز، يك غسل براى نماز صبح و يك غسل براى نماز ظهر و عصر و يك غسل براى نماز مغرب و عشا بجا آورد و بين نماز ظهر و عصر و همچنين مغرب و عشا فاصله نيندازد. و اگر بين نماز ظهر و عصر فاصله بيندازد، بايد براى نماز عصر دوباره غسل كند، و نيز اگر بين نماز مغرب و عشا فاصله بيندازد، بايد براى نماز عشا دوباره غسل نمايد.

(مسأله 500) غسل و يا وضوى استحاضه بايد در داخل وقت نماز انجام شود بنابراين اگر خون استحاضه پيش از وقت نماز نيز بيايد، اگرچه زن براى آن خون وضو و غسل را انجام داده باشد، بنابر احتياط واجب بايد در هنگام نماز نيز وضو و غسل را بجا آورد.

(مسأله 501) مستحاضه متوسطه كه وظيفه اش وضو گرفتن و غسل كردن است، مى تواند هر كدام را كه بخواهد اوّل بجا آورد ولى مستحاضه كثيره بايد اوّل وضو بگيرد.

(مسأله 502) اگر استحاضه قليله زن بعد از نماز صبح متوسطه شود، بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر بعد از نماز ظهر و عصر متوسطه شود، بايد براى نماز مغرب و عشا غسل نمايد.

(مسأله 503) اگر استحاضه قليله يا متوسطه زن بعد از نماز صبح كثيره شود، بايد براى نماز ظهر و عصر يك غسل و براى نماز مغرب و عشا غسل ديگرى بجا آورد، و اگر بعد از نماز ظهر و عصر كثيره شود، بايد براى نماز مغرب و عشا غسل نمايد.

(مسأله 504) اگر مستحاضه كثيره يا متوسطه پيش از داخل شدن وقت نماز براى نماز غسل كند، غسل او باطل است بلكه اگر نزديك اذان صبح براى نماز شب غسل كند و نماز شب را بخواند، احتياط واجب آن است كه بعد از داخل شدن صبح، دوباره غسل و وضو را بجا آورد.

(مسأله 505) زن مستحاضه براى هر نمازى، چه واجب باشد و چه مستحب، بايد وضو بگيرد، و نيز اگر بخواهد نمازى را كه خوانده احتياطاً دوباره بخواند يا نمازى را كه تنها خوانده است دوباره با جماعت بخواند، بايد تمام كارهايى را كه براى استحاضه

[88]

گفته شد انجام دهد. ولى براى خواندن نماز احتياط و سجده و تشهّد فراموش شده و سجده سهو، اگر آنها را بعد از نماز فوراً بجا آورد، لازم نيست كارهاى استحاضه را انجام دهد.

(مسأله 506) زن مستحاضه بعد از آن كه خونش قطع شد، فقط براى نماز اوّلى كه مى خواند بايد كارهاى استحاضه را انجام دهد و براى نمازهاى بعد انجام اعمال استحاضه لازم نيست.

(مسأله 507) اگر زن نداند استحاضه او از كدام قسم است، بايد هنگامى كه مى خواهد نماز بخواند، بنابر احتياط واجب مقدارى پنبه داخل فرج نمايد و كمى صبر كند و بيرون آورد و بعد از آن كه فهميد استحاضه او كدام يك از آن سه قسم است، اعمالى را كه براى آن نوع عنوان شد انجام دهد، ولى اگر بداند تا وقتى كه مى خواهد نماز بخواند استحاضه او تغيير نخواهد كرد، پيش از داخل شدن وقت نيز مى تواند خود را وارسى نمايد.

(مسأله 508) زن مستحاضه اگر پيش از آن كه خود را وارسى كند مشغول نماز شود، چنانچه قصد قربت داشته و به وظيفه خود عمل كرده باشد، مثلاً استحاضه او قليله بوده و به وظيفه استحاضه قليله عمل نموده، نماز او صحيح است. و اگر قصدقربت نداشته يا عمل او مطابق وظيفه اش نبوده، مثل آن كه استحاضه او متوسطه بوده و به وظيفه قليله رفتار كرده، نماز او باطل است.

(مسأله 509) زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسى نمايد، بايد به آنچه مسلماً وظيفه اوست عمل كند، مثلاً اگر نمى داند استحاضه او قليله است يا متوسطه، بايد اعمال استحاضه قليله را انجام دهد، و اگر نمى داند استحاضه او متوسطه است يا كثيره، بايد اعمال استحاضه متوسطه را انجام دهد. ولى، اگر بداند استحاضه او سابقاً از كدام يك از آن سه قسم بوده، بايد به وظيفه همان قسم رفتار نمايد.

(مسأله 510) اگر خون استحاضه به فضاى فرج برسد، اگرچه بيرون نيايد، احتياط واجب آن است كه وضو و غسل را به ترتيبى كه گذشت انجام دهد.

(مسأله 511) اگر زن مستحاضه بعد از نماز خود را وارسى كند و خون نبيند، اگرچه بداند دوباره خون مى آيد، مى تواند با وضويى كه دارد نماز بخواند.

[89]

(مسأله 512) اگر زن مستحاضه بداند از وقتى كه مشغول وضو يا غسل شده خونى از او بيرون نيامده و تا بعد از نماز نيز خون در داخل فرج نبوده و بيرون نخواهد آمد، مى تواند خواندن نماز را تأخير بيندازد.

(مسأله 513) اگر زن مستحاضه بداند كه پيش از گذشتن وقت نماز به كلّى پاك مى شود يا به اندازه خواندن نماز، آمدن خون متوقف مى شود، بايد صبر كند و نماز را در وقتى كه پاك است بخواند.

(مسأله 514) اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند پيش از گذشتن وقت نماز اگر نماز را به مقدارى كه وضو، غسل و نماز را بجا آورد تأخير بيندازد، كاملاً پاك مى شود، بايد نماز را تأخير بيندازد و هنگامى كه كاملاً پاك شد، دوباره وضو و غسل را بجا آورده و نماز را بخواند. و اگر وقت نماز تنگ شد، لازم نيست وضو و غسل را دوباره بجا آورد بلكه، اگر وقت براى تيمّم كافى باشد، احتياطاً به جاى وضو و غسل تيمّم كند.

(مسأله 515) وقتى مستحاضه كثيره و متوسطه كاملاً از خون پاك شد، بايد غسل كند. ولى، اگر بداند از وقتى كه براى نماز قبلى مشغول غسل شده ديگر خون نيامده، لازم نيست دوباره غسل نمايد.

(مسأله 516) مستحاضه قليله، بعد از وضو و مستحاضه كثيره و متوسطه بعد از غسل و وضو، بايد فوراً مشغول نماز شوند ولى گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهاى قبل از نماز اشكال ندارد، و در نماز نيز مى توانند اعمال مستحب مثل قنوت و غير آن را بجا آورند.

(مسأله 517) اگر زن مستحاضه بين غسل و نماز فاصله بيندازد، بايد دوباره غسل كند و بلافاصله مشغول نماز شود ولى اگر خون در داخل فضاى فرج نيايد، غسل مجدد لازم نيست.

(مسأله 518) اگر خون استحاضه زن جريان داشته باشد و قطع نشود، چنانچه براى او ضرر نداشته باشد، بايد پيش از غسل و بعد از آن به وسيله پنبه از بيرون آمدن خون جلوگيرى كند. ولى، اگر خون هميشه جريان نداشته باشد، فقط بايد بعد از وضو و غسل از بيرون آمدن خون جلوگيرى نمايد و چنانچه كوتاهى كند و خون بيرون آيد، بايد دوباره غسل كند و وضو نيز بگيرد و اگر نماز نيز خوانده، بايد دوباره آن را بخواند.

[90]

(مسأله 519) اگر در هنگام غسل خون قطع نشود، غسل صحيح است. ولى، اگر در بين غسل استحاضه متوسطه كثيره شود، واجب است چنانچه مشغول غسل ـ ترتيبى يا ارتماسى ـ بوده همان را از سر بگيرد.

(مسأله 520) احتياط واجب آن است كه زن مستحاضه در تمام طول روزى كه روزه است، به مقدارى كه مى تواند از بيرون آمدن خون جلوگيرى كند.

(مسأله 521) روزه زن مستحاضه اى كه غسل بر او واجب مى باشد، در صورتى صحيح است كه غسل هايى را كه براى خواندن نمازهاى روز بر وى واجب هستند، در روز انجام دهد. و نيز بنابر احتياط واجب، بايد غسل نماز مغرب و عشاى شبى را كه مى خواهد فرداى آن را روزه بگيرد، بجا آورد ولى، اگر براى نماز مغرب و عشا غسل نكند و پيش از اذان صبح براى خواندن نماز شب غسل نمايد و در روز نيز غسل هايى را كه براى خواندن نمازهاى روز بر وى واجب هستند بجا آورد، روزه او صحيح است.

(مسأله 522) اگر بعد از نماز عصر مستحاضه شود و تا غروب غسل نكند، روزه او صحيح است.

(مسأله 523) اگر استحاضه قليله زن پيش از نماز، متوسطه يا كثيره شود، بايد اعمال استحاضه متوسطه يا كثيره را كه بيان شد انجام دهد. و اگر استحاضه متوسطه، كثيره شود، بايد اعمال استحاضه كثيره را انجام دهد، و چنانچه براى استحاضه متوسطه غسل كرده باشد بايد دوباره براى كثيره نيز غسل كند.

(مسأله 524) اگر در بين نماز استحاضه متوسطه زن كثيره شود و يا استحاضه قليله او متوسطه و يا كثيره شود، بايد نماز را رها كند و براى استحاضه كثيره و يا متوسطه غسل كند و وضو بگيرد و در استحاضه كثيره وضو را پيش از غسل انجام دهد و اعمال ديگر آن را انجام دهد و همان نماز را بخواند. و اگر براى هيچ كدام از غسل و وضو، وقت نداشته باشد، بايد دو تيمّم كند، يكى بدل از غسل و ديگرى بدل از وضو و اگر براى يكى از آنها وقت نداشته باشد، بايد عوض آن تيمّم كند و ديگرى را بجا آورد ولى اگر براى تيمّم نيز وقت نداشته باشد، نمى تواند نماز را رها كند بلكه بايد نماز را تمام كرده و بنابر احتياط واجب آن را قضا نمايد.

(مسأله 525) اگر در بين نماز خون متوقف شود و مستحاضه نداند كه در باطن نيز

[91]

قطع شده يا نه، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه خون در باطن نيز قطع شده بوده، بايد وضو و غسل و نماز را دوباره بجا آورد.

(مسأله 526) اگر استحاضه كثيره زن، متوسطه شود، بايد براى نماز اوّل عمل كثيره و براى نمازهاى بعد عمل متوسطه را بجا آورد، مثلاً اگر پيش از نماز ظهر استحاضه كثيره متوسطه شود، بايد براى نماز ظهر غسل كند و براى نماز عصر، مغرب و عشا فقط وضو بگيرد. ولى، اگر براى نماز ظهر غسل نكند و فقط به مقدار نماز عصر وقت داشته باشد، بايد براى نماز عصر غسل نمايد و اگر براى نماز عصر نيز غسل نكند، بايد براى نماز مغرب غسل كند و اگر براى آن نيز غسل نكند و فقط به مقدار نماز عشا وقت داشته باشد، بايد براى نماز عشا غسل نمايد.

(مسأله 527) اگر پيش از هر نماز، خون مستحاضه كثيره قطع شود و دوباره جريان يابد، بايد براى هر نماز يك غسل بجا آورد. ولى، اگر بعد از غسل و پيش از نماز خون قطع شود، چنانچه وقت به گونه اى تنگ باشد كه نتواند غسل كند و نماز را در وقت بخواند، مى تواند با همان غسل نماز را بخواند. حكم وضو نيز در اين مسأله مانند غسل است.

(مسأله 528) اگر استحاضه كثيره قليله شود، بايد براى نماز اوّل عمل كثيره و براى نمازهاى بعد عمل قليله را انجام دهد. و نيز اگر استحاضه متوسطه قليله شود، بايد براى نماز اوّل عمل متوسطه و براى نمازهاى بعد عمل قليله را بجا آورد.

(مسأله 529) اگر مستحاضه يكى از كارهايى را كه براى او واجب مى باشد (حتّى مانند عوض كردن پنبه) ترك كند، نمازش باطل است.

(مسأله 530) اگر مستحاضه قليله بخواهد عملى غير از نماز را كه شرط آن داشتن وضو است، انجام دهد (مثلاً بخواهد جايى از بدن خود را به خط قرآن برساند) بايد وضو بگيرد و بنابر احتياط واجب وضويى كه براى نماز گرفته كافى نيست.

(مسأله 531) زن مستحاضه احتياطاً بايد از رفتن به داخل مسجد مكّه (مسجدالحرام) و مدينه (مسجدالنّبى) و توقف در ساير مساجد و خواندن سوره اى كه سجده واجب دارد بدون غسل خوددارى كند. و همچنين نزديكى شوهر با مستحاضه متوسطه و كثيره بنابر احتياط واجب در صورتى حلال مى شود كه غسل كند، اگرچه كارهاى ديگرى را كه براى نماز واجب هستند، مثل وضو و عوض كردن پنبه و دستمال، انجام نداده باشد.

[92]

(مسأله 532) اگر زن در استحاضه كثيره يا متوسطه بخواهد پيش از وقت نماز جايى از بدن خود را به خط قرآن برساند، بايد غسل كند و وضو نيز بگيرد.

(مسأله 533) نماز آيات بر مستحاضه واجب است و بايد براى نماز آيات نيز اعمالى را كه براى نمازهاى واجب روزانه گفته شد انجام دهد.

(مسأله 534) اگر در وقت نماز واجب روزانه، نماز آيات بر مستحاضه واجب شود، گرچه بخواهد هر دو را پشت سر هم بجا آورد، بايد براى نماز آيات نيز تمام اعمالى را كه براى نماز روزانه بر او واجب است انجام دهد، و احتياط واجب آن است كه هر دو را با يك غسل و وضو بجا نياورد.