مـسـالـه 1064 - اگـر پـيش از تمام شدن ذكر سجده , سهوا پيشانى را از زمين بردارد, نمى تواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يك سجده حساب كند, ولى اگر جاهاى ديگر را سهوا از زمين بردارد, بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد.
مساله 1065 - بعد از تمام شدن ذكر سجده اول , بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مـساله 1066 - جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى سر انگشتان پاى او بلندتر از چهار انگشت بسته نـباشد, بلكه واجب آن است كه جاى پيشانى او از جاى انگشتان پايش پست تر از چهار انگشت بسته نباشد.
مـسـالـه 1067 - در زمـيـن سـراشـيـب كه سراشيبى آن درست معلوم نيست اگر جاى پيشانى نـمـازگـزار از جـاى انگشتهاى پا و سر زانوهاى اوبيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد, اشكال ندارد.
مـسـالـه 1068 - اگر پيشانى را اشتباها به چيزى بگذارد كه از جاى انگشتهاى پا و سر زانوهاى او بـلـنـدتـر از چهار انگشت بسته است , بايدسر را به چيزى كه بلند نيست يا بلنديش به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بگذارد, و بنابر احتياط بايد پيشانى را بر جائى كه بلندنيست يا بر چيزى كه سجده به آن جايز است بكشد.
مـسـالـه 1069 - بايد بين پيشانى وآنچه بر آن سجده مى كند, چيزى نباشد, پس اگر مهر به قدرى چـرك بـاشد كه پيشانى به خود مهر نرسد,سجده باطل است , ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.
مـسـاله 1070 - در سجده بايد كف دست را بر زمين بگذارد, ولى در حال ناچارى پشت دست هم مـانـعـى نـدارد, و اگـر پـشت دست ممكن نباشد بنابر احتياط بايد مچ دست را به زمين بگذارد, وچنانچه آن را هم نتواند, تا آرنج هر جا را كه مى تواند به زمين بگذارد, و اگر آن هم ممكن نيست گذاشتن بازو كافى است .
مـساله 1071 - در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد, و اگر انگشتهاى ديگر پا يا روى پـا را بـه زمـيـن بگذارد, يا بواسطه بلندبودن ناخن , شست به زمين نرسد نماز باطل است , و كـسـى كـه از روى تقصير بواسطه ندانستن مساله نمازهاى خود را همينطور خوانده , بايددوباره بخواند, و اگر روى شست يا باطن آن را به زمين بگذارد كافى است .
مـسـالـه 1072 - كـسـى كه مقدارى از شست پايش بريده , بايد بقيه آن را به زمين بگذارد, و اگر چـيـزى از آن نـمانده , يا اگر مانده خيلى كوتاه است , بنابر احتياط بايد بقيه انگشتان را بگذارد, و اگر هيچ انگشت ندارد, هر مقدارى از پا باقى مانده به زمين بگذارد.
مـساله 1073 - اگر به طور غير معمول سجده كند, مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند, يا پاها را دراز كـند اگرچه هفت عضوى كه گفته شدبه زمين برسد, بنابر احتياط مستحب بايد نماز را دوباره بخواند, ولى اگر طورى دراز بكشد كه سجده صدق ننمايد نماز او باطل است .
مـسـالـه 1074 - مهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مى كند, بايد پاك باشد, ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد,يا يك طرف مهرنجس باشد و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد, اشكال ندارد.
مساله 1075 - اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد, چنانچه ممكن است بايد با جاى سالم پيشانى سـجـده كـند, و اگر ممكن نيست بايد زمين راگود كند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى كه براى سجده كافى باشد بر زمين بگذارد.
مـسـالـه 1076 - اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد, بنابر احتياط بايد به يكى از دو طـرف پـيشانى و چانه اگرچه به تكرار نماز باشدسجده كند, و اگر ممكن نيست فقط به چانه , و اگر به چانه هم ممكن نيست , بايد براى سجده اشاره كند و موى چانه حايل حساب نمى شود.
مساله 1077 - كسى كه نمى تواند پيشانى را به زمين برساند, بايد به قدرى كه مى تواند خم شود, و مهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است , روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است , ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
مـساله 1078 - اگر چيز بلندى نباشد كه مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد, لازم است كه مهر يا چيز ديگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نمايد.
مـسـالـه 1079 - كـسـى كه هيچ نمى تواند سجده نمايد بايد براى سجده با سر اشاره كند, و اگر نتواند, بايد با چشمها اشاره نمايد, و اگر با چشمهاهم نمى تواند اشاره كند بنابر احتياط مستحب با دست و مانند آن براى سجده اشاره كند و در قلب نيز نيت سجده نمايد.
مـسـالـه 1080 - اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود, چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوبـاره بـجـاى سجده برسد, واين يك سجده حساب مى شود, چه ذكر سجده را گفته باشد يانه , واگـر نـتـوانـد سر را نگهدارد و بى اختيار دوباره بجاى سجده برسد, روى هم يك سجده حساب مى شود, و اگر ذكر نگفته باشد بنابر احتياط بايد بگويد.
مساله 1081 - جائى كه انسان بايد تقيه كند, مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست بـراى نـمـاز بجاى ديگر برود, ولى اگر بتواندبر حصير يا چيزى كه سجده بر آن صحيح مى باشد, طورى سجده كند كه به زحمت نيفتد, نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
مـسـاله 1082 - اگر روى تشك پر و مانند آن سجده كند, در صورتى كه بدن روى آن آرام نگيرد, باطل است .
مـسـالـه 1083 - اگـرانسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند, چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او مشقت ندارد, بايد سجده و تشهدرا به طور معمول بجا آورد, و اگر مشقت دارد, در حالى كه ايستاده , براى سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است .
مـساله 1084 - در ركعت اول و ركعت سومى كه تشهد ندارد, مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا, بنابر احتياط مستحب بعد از سجده دوم قدرى بى حركت بنشيند و بعد برخيزد.
چيزهائى كه سجده بر آنها صحيح است : مـسـاله 1085 - بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مى رويد مانند چوب و بـرگ درخت سجده كرد, و سجده برچيزهاى خوراكى و پوشاكى مانند گندم و جو و پنبه و آنچه كه از اجزاء زمين شمرده نشود مانند طلا و نقره و قير و نفت و امثال اينها صحيح نيست .
مساله 1086 - احتياط واجب آن است كه بر برگ مو قبل از خشك شدنش سجده نكنند.
مـسـالـه 1087 - سـجـده بر چيزهائى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است .
مـسـالـه 1088 - سـجـده بـر گـلهائى كه خوراكى نيستند, صحيح است , بلكه سجده بر دواهاى خوراكى كه از زمين مى رويد, مانند گل بنفشه وگل گاو زبان نيز صحيح است .
مـسـالـه 1089 - سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست , و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست .
مـسـاله 1090 - سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است , واحتياط مستحب آن است كه در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر وكوزه گلى و مانند آن سجده نكنند.
مساله 1091 - سجده بر كاغذ اگرچه از پنبه و مانند آن ساخته شده باشد صحيح است .
مساله 1092 - براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيدالشهداء (ع ) مى باشد, بعد از آن خاك , بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گياه است .
مساله 1093 - اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد, يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماى زياد و مانند اينها نمى تواند بر آن سجده كندبايد بر لباسش سجده كند, و اگر فراهم نباشد بايد بر پـشـت دسـت يـا چـيـز ديگر كه در حال اختيار سجده بر او جايز نيست سجده نمايد, ولى احتياط مستحب آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است بر آن چيز سجده نكند.
مساله 1094 - سجده بر گل و خاك سستى كه پيشانى روى آن آرام نمى گيرد باطل است .
مساله 1095 - اگر در سجده اول , مهر به پيشانى بچسبد, بايد براى سجده دوم مهر را بردارد.
مساله 1096 - اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد, چنانكه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند, و اگر وقت تنگ است بايد به ترتيبى كه در مساله ( 1093 ) گفته شد عمل نمايد.
مـسـاله 1097 - هرگاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل اسـت , بـايـد پـيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر ممكن نباشد, چنانچه وقـت نماز وسعت دارد بايد نماز را بشكند, و اگر وقت تنگ است به ترتيبى كه در مساله ( 1093 ) گفته شد عمل نمايد.
مـسـالـه 1098 - اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل اسـت , عـيـبى ندارد, و بنابر احتياط مستحب نمازرا دوباره بجا آورد, و همچنين است اگر در دو سجده از يك ركعت اتفاق افتاد.
مساله 1099 - سجده كردن براى غير خداوند متعال حرام مى باشد, و بعضى از مردم عوام كه مقابل قـبـر امـامـان : پيشانى را به زمين مى گذارند اگر براى شكر خداوند متعال باشد, اشكال ندارد و گرنه حرام است .
مستحبات و مكروهات سجده : مساله 1100 - در سجده چند چيز مستحب است : 1 - كـسـى كـه ايستاده نماز مى خواند بعد از آنكه سر از ركوع برداشت و كاملا ايستاد, و كسى كه نشسته نماز مى خواند بعد از آنكه كاملانشست , براى رفتن به سجده تكبير بگويد.
2 - موقعى كه مى خواهد به سجده برود, مرد اول دستها را و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.
3 - بينى را به مهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد.
4 - در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد به طورى كه سر آنها رو به قبله باشد.
5 - در سـجـده دعـا كـنـد و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند يا خير المسؤلين ويا خير المعطين , ارزقني وارزق عيالي من فضلك فانك ذو الفضل العظيم يعنى : اى بهترين كسى كه از او سـؤال مـى كنند و اى بهترين عطا كنندگان , از فضل خودت روزى بده به من و عيال من ,پس بدرستى كه تو داراى فضل بزرگى .
6 - بعد از سجده , بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد.
7 - بعد از هر سجده , وقتى نشست و بدنش آرام گرفت تكبير بگويد.
8 - بعد از سجده اول بدنش كه آرام گرفت استغفر اللّه ربى واتوب اليه بگويد.
9 - سجده را طول بدهد و در موقع نشستن , دستها را روى رانها بگذارد.
10 - براى رفتن به سجده دوم , در حال آرامى بدن اللّه اكبر بگويد.
11 - در سجده ها صلوات بفرستد.
12 - در موقع بلند شدن , دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد.
13 - مـردها آرنجها و شكم را به زمين نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند, و زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند و اعضاء آن را به يكديگر بچسبانند.
و مستحبات ديگر سجده در كتابهاى مفصل گفته شده است .
مـساله 1101 - قرآن خواندن در سجده مكروه است , و نيز مكروه است براى برطرف كردن گرد و غـبـار, جـاى سـجـده را فوت كند, و اگر دراثر فوت كردن , حرفى از دهان عمدا بيرون آيد بنابر احتياط نماز باطل است .
و غير از اينها مكروهات ديگرى هم در كتابهاى مفصل گفته شده است .
سجده واجب قرآن : مساله 1102 - در هر يك از چهار سوره والنجم و اقرا و الم تنزيل و حم سجده يك آيه سجده است , كـه اگر انسان بخواند يا گوش دهد, بعد ازتمام شدن آن آيه بايد فورا سجده كند, واگر فراموش كـرد, هـر وقـت يـادش آمد بايد سجده نمايد, و ظاهر اين است كه در شنيدن بدون اختيارسجده واجب نيست اگرچه بهتر سجده نمودن است .
مساله 1103 - اگر انسان موقعى كه آيه سجده را گوش مى دهد خودش نيز بخواند, بنابر احتياط واجب بايد دو سجده نمايد.
مـسـالـه 1104 - در غـيـر نماز اگر در حال سجده , آيه سجده را بخواند يا گوش كند, بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
مـسـاله 1105 - اگر انسان از گرامافون يا از بچه غير مميز كه خوب و بد را نمى فهمد, يا از كسى كـه قصد خواندن قرآن ندارد, آيه سجده رابشنود يا گوش دهد, سجده واجب نيست , و همچنين است راديو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد, ولى اگر شخصى در ايستگاه راديو آيه سجده را به قصد اينكه از قرآن است بخواند و انسان بوسيله راديو گوش دهد, سجده واجب است .
مـسـالـه 1106 - در سجده واجب قرآن بايد جاى انسان غصبى نباشد و جاى پيشانى او از جاى سر انگشتان بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد, ولى لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عـورت خود را بپوشاند و بدن و پيشانى او پاك باشد, و نيز چيزهائى كه درلباس نمازگزار شرط مى باشد, در لباس او شرط نيست .
مـساله 1107 - بايد در سجده واجب قرآن , پيشانى را بر مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است گذاشته و جاهاى ديگر بدن را به دستورى كه در سجده نماز گفته شد بر زمين بگذارد.
مساله 1108 - هرگاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده به زمين بگذارد اگرچه ذكر نـگـويد كافى است , و گفتن ذكر, مستحب است و بهتر است بگويد لا اله الا اللّه حقا حقا لا اله الا اللّه ايمانا وتصديقا لا اله الا اللّه عبودية ورقا سجدت لك يا رب تعبدا ورقا لامستنكفا ولا مستكبرا بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير .
تشهد مـسـاله 1109 - در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظـهـر و عصر و عشا, بايد انسان بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن , تشهد بخواند يـعـنى بگويد اءشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له واءشهد ان محمدا عبده ورسوله اللهم صل على محمد وآل محمد , و احتياط واجب آن است كه به غير اين ترتيب نگويد.
مـساله 1110 - كلمات تشهد بايد به عربى صحيح و به طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.
مساله 1111 - اگر تشهد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده , بـايد بنشيند و تشهد را بخواند و دوباره بايستد و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تـمام كند, و بنابر احتياط واجب بعد از نماز براى ايستادن بيجا, دو سجده سهوبجا آورد, و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد, بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز بنابر احتياط واجب تشهد را قضا كند و براى تشهدفراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.
مـسـالـه 1112 - مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد و پيش از تشهد بگويد الحمد للّه , يا بگويد بسم اللّه وباللّه والحمد للّه وخير الاسماء للّه و نيز مستحب است دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها را به يكديگربچسباند و به دامان خود نگاه كند و بعد از صلوات در تشهد بگويد وتقبل شفاعته وارفع درجته .
مساله 1113 - مستحب است زنها در وقت خواندن تشهد, رانها را بهم بچسبانند.
سلام نماز مـسـالـه 1114 - بعد از تشهد ركعت آخر نماز, مستحب است در حالى كه نشسته و بدن آرام است بـگـويد السلام عليك ا يها النبي ورحمة اللّه وبركاته و بعد از آن بايد بگويد: السلام علينا وعلى عباد اللّه الصالحين و يا بگويد السلام عليكم و مستحب است كه به جمله السلام عليكم جمله ورحمة اللّه وبركاته را اضافه نمايد و هر دو صيغه را بگويد.
مـساله 1115 - اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز بهم نخورده و كـارى هـم كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند مثل پشت به قبله كردن , انجام نداده , بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است .
مـسـالـه 1116 - اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز بهم خورده اسـت , يـا آنـكه كارى كه عمدى و سهوى آن نمازرا باطل مى كند مثل پشت به قبله كردن , انجام داده باشد, نمازش صحيح است .
ترتيب مـسـالـه 1117 - اگر عمدا ترتيب نماز را بهم بزند, مثلا سوره را پيش از حمد بخواند, يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد, نماز باطل مى شود.
مـسـالـه 1118 - اگر ركنى از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد, مثلا پيش از آنكه ركوع كند دو سجده نمايد, نماز باطل است .
مـسـالـه 1119 - اگر ركنى را فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و ركن نيست بجا آورد, مـثـلا پيش از آنكه دو سجده كند تشهد بخواند,بايد ركن را بجا آورد و آنچه را اشتباها پيش از آن خوانده دوباره بخواند.
مساله 1120 - اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد,مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود, نمازش صحيح است .
مـسـاله 1121 - اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركـن نيست بجا آورد, مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند, بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن , چيزى را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.
مـسـاله 1122 - اگر سجده اول را به خيال اينكه سجده دوم است , يا سجده دوم را به خيال اينكه سجده اول است بجا آورد, نماز صحيح است و سجده اول او سجده اول و سجده دوم او سجده دوم حساب مى شود.
موالات مساله 1123 - انسان بايد بنابر احتياط لازم نماز را با موالات بخواند, يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سـجود و تشهد را پشت سر هم بجا آورد و چيزهائى را كه در نماز مى خواند به طورى كه معمول اسـت پـشـت سـر هـم بـخواند, و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويندنماز مى خواند, نمازش اشكال دارد.
مـساله 1124 - اگر در نماز سهوا بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد و فاصله به قدرى نباشد كه صـورت نماز از بين برود, چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد, بايد آن حرفها يا كلمات را به طور معمول بخواند, و در صورتى كه چيزى بعد از آن خوانده شده لازم است تكرار نمايد, و اگرمشغول ركن بعد شده باشد, نمازش صحيح است .
مساله 1125 - طول دادن ركوع و سجود و خواندن سوره هاى بزرگ , موالات را بهم نمى زند.
قنوت مـساله 1126 - در تمام نمازهاى واجب و مستحب , پيش از ركوع ركعت دوم مستحب است قنوت بخواند, و در نماز وتر با آنكه يك ركعت مى باشد, خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است , و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد, و نماز آيات پنج قنوت , و نماز عيد فطر وقربان در ركعت اول پنج قنوت , و در ركعت دوم چهار قنوت دارد.
مـساله 1127 - مستحب است در قنوت دستها را مقابل صورت , و كف آنها را رو به آسمان و پهلوى هم نگهدارد, و غير شست , انگشتهاى ديگر را به هم بچسباند و به كف دستها نگاه كند.
مـساله 1128 - در قنوت هر ذكرى بگويد اگرچه يك سبحان اللّه باشد, كافى است , و بهتر است بـگويد لا اله الا اللّه الحليم الكريم لا اله الا اللّه العلي العظيم سبحان اللّه رب السموات السبع ورب الارضين السبع وما فيهن وما بينهن ورب العرش العظيم والحمد للّه رب العالمين .
مـسـالـه 1129 - مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند, ولى براى كسى كه نماز را به جماعت مى خواند, اگر امام جماعت صداى او رابشنود, بلند خواندن قنوت مستحب نيست .
مـسـالـه 1130 - اگر عمدا قنوت نخواند, قضا ندارد, و اگر فراموش كند و پيش از آنكه به اندازه ركـوع خم شود يادش بيايد, مستحب است بايستد و بخواند, و اگر در ركوع يادش بيايد, مستحب اسـت بـعـد از ركـوع قضا كند, و اگر در سجده يادش بيايد, مستحب است بعد از سلام آن را قضا نمايد.

ترجمه نماز  

1 - ترجمه سوره حمد: بـسم اللّه يعنى ابتدا مى كنم به نام خدا, ذاتى كه جامع جميع كمالات و از هر گونه نقص منزه است .
الرحمن رحمتش واسع و بى نهايت است .
الرحيم رحمتش ذاتى و ازلى و ابدى است .
الـحـمد للّه رب العالمين يعنى ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده همه موجودات است .
الرحمن الرحيم معناى آن گذشت .
مالك يوم الدين يعنى ذات توانائى كه حكمرانى روز جزا با او است .
اياك نعبد واياك نستعين يعنى فقط تو را عبادت مى كنيم , و فقط از تو كمك مى خواهيم .
اهدنا الصراط المستقيم يعنى هدايت كن ما را به راه راست كه آن دين اسلام است .
صـراط الـذين انعمت عليهم يعنى به راه كسانى كه به آنان نعمت داده اى , كه آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران هستند.
غـيـر الـمغضوب عليهم ولا الضالين يعنى نه به راه كسانى كه غضب كرده اى بر ايشان , و نه آن كسانى كه گمراهند.
2 - ترجمه سوره قل هو اللّه احد: بسم اللّه الرحمن الرحيم معناى آن گذشت .
قل هو اللّه احد يعنى بگو اى محمد 6 كه خداوند, خدائى است يگانه .
اللّه الصمد يعنى خدائى كه از تمام موجودات بى نياز است .
لم يلد ولم يولد فرزند ندارد و فرزند كسى نيست .
ولم يكن له كفوا احد يعنى هيچ كس از مخلوقات مثل او نيست .
3 - ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهائى كه بعد از آنها مستحب است : سبحان ربي العظيم وبحمده يعنى پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصى پاك و منزه است , و من مشغول ستايش او هستم .
سـبـحـان ربي الاعلى وبحمده يعنى پروردگارمن كه از همه كس بالاتر مى باشد از هر عيب و نقصى پاك و منزه است , و من مشغول ستايش او هستم .
سمع اللّه لمن حمده يعنى خدا بشنود و بپذيرد ثناى كسى كه او را ستايش مى كند.
استغفر اللّه ربي واتوب اليه يعنى طلب آمرزش مى كنم از خداوندى كه پرورش دهنده من است و من به طرف او بازگشت مى نمايم .
بحول اللّه وقوته اقوم واقعد يعنى به يارى خداى متعال و قوه او بر مى خيزم و مى نشينم .
4 - ترجمه قنوت : لا الـه الا اللّه الحليم الكريم يعنى نيست خدائى سزاوار پرستش مگر خداى يكتاى بى همتائى كه صاحب حلم و كرم است .
لا الـه الا اللّه العلي العظيم يعنى نيست خدائى سزاوار پرستش مگر خداى يكتاى بى همتائى كه بلند مرتبه و بزرگ است .
سـبـحـان اللّه رب الـسـموات السبع ورب الارضين السبع يعنى پاك و منزه است خداوندى كه پروردگار هفت آسمان و پروردگار هفت زمين است .
ومـا فـيـهـن وما بينهن ورب العرش العظيم يعنى پروردگار هر چيزى است كه در آسمانها و زمينها و مابين آنها است , و پروردگار عرش بزرگ است .
والـحـمـد للّه رب الـعالمين يعنى حمد و ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده تمام موجودات است .
5 - ترجمه تسبيحات اربعه : سـبـحـان اللّه والـحـمـد للّه ولا اله الا اللّه واللّه اكبر يعنى خداوند متعال پاك و منزه است , و ثنا مخصوص او است , و نيست خدائى سزاوارپرستش مگر خداى بى همتا و بزرگتر است از اينكه او را وصف كنند.
6 - ترجمه تشهد و سلام كامل : الـحـمـد للّه اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له يعنى ستايش مخصوص پروردگار است , و شهادت مى دهم كه خدائى سزاوار پرستش نيست مگر خدائى كه يگانه است و شريك ندارد.
واشهد ان محمدا عبده ورسوله يعنى شهادت مى دهم كه محمد 6 بنده خدا و فرستاده او است .
اللهم صل على محمد وآل محمد يعنى خدايا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد.
وتـقبل شفاعته وارفع درجته يعنى قبول كن شفاعت پيغمبر را, و درجه آن حضرت را نزد خود بلند كن .
السلام عليك ا يها النبي ورحمة اللّه وبركاته يعنى سلام بر تو اى پيغمبر, و رحمت و بركات خدا بر تو باد.
الـسـلام عـلـيـنا وعلى عباد اللّه الصالحين يعنى سلام از خداوند عالم بر ما نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.
السلام عليكم ورحمة اللّه وبركاته يعنى سلام و رحمت و بركات خداوند بر شما مؤمنين باد.
تعقيب نماز مـسـالـه 1131 - مستحب است انسان بعد از نماز مقدارى مشغول تعقيب , يعنى خواندن ذكر و دعا وقـرآن شود, وبهتر است پيش از آنكه ازجاى خود حركت كند و وضو و غسل وتيمم او باطل شود, رو بـه قبله تعقيب را بخواند.
و لازم نيست تعقيب به عربى باشد, ولى بهتر است چيزهائى را كه در كـتـابـهـاى دعا دستور داده اند بخواند.
و از تعقيبهائى كه خيلى به آن سفارش شده است , تسبيح حـضـرت زهرا سلام اللّه عليهااست كه بايد به اين ترتيب گفته شود: 34 مرتبه اللّه اكبر, بعد از آن 33 مـرتـبـه الـحمد للّه , بعد از آن 33 مرتبه سبحان اللّه , و مى شود سبحان اللّه را پيش از الحمد للّه گفت ولى بهتر است بعد از الحمد للّه گفته شود.
مساله 1132 - مستحب است بعد از نماز, سجده شكر نمايد وهمين قدر كه پيشانى را به قصد شكر بر زمـيـن بـگذارد كافى است , ولى بهتر است صدمرتبه يا سه مرتبه يا يك مرتبه شكرا للّه يا عفوا بگويد.
ونيز مستحب است هر وقت نعمتى به انسان مى رسد يا بلائى از او دور مى شود سجده شكر بجاآورد.
صلوات بر پيغمبر مـسـالـه 1133 - هر وقت انسان اسم مبارك حضرت رسول (ص ) را مانند محمد و احمد, يا لقب و كـنـيه آن جناب را مثل مصطفى و ابو القاسم بگويد يا بشنود, اگرچه در نماز باشد, مستحب است صلوات بفرستد.
مساله 1134 - موقع نوشتن اسم مبارك حضرت رسول (ص ) مستحب است صلوات را هم بنويسند.
و نيز بهتر است هر وقت آن حضرت را يا مى كنند صلوات بفرستند.

مبطلات نماز  

مساله 1135 - دوازده چيز نماز را باطل مى كند و آنها را مبطلات مى گويند: اول - آنـكه در بين نماز يكى از شرطهاى آن از بين برود, مثلا در بين نماز بفهمد لباسش كه ساتر است غصبى است .
دوم - آنـكـه در بـين نماز عمدا يا سهوا يا از روى ناچارى , چيزى كه وضو يا غسل را باطل مى كند پـيـش آيد, مثلا بول از او بيرون آيد, ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كـنـد, اگر در بين نماز بول يا غائط از او خارج شود, چنانچه به دستورى كه در احكام وضوگفته شد, رفتار نمايد نمازش باطل نمى شود, و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود, در صورتى كه به دستور استحاضه رفتاركرده باشد, نمازش صحيح است .
مـسـاله 1136 - كسى كه بى اختيار خوابش برده , اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن , بايد نمازش را دوباره بخواند.
مساله 1137 - اگر بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده , يا در بين نماز يـادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده ,نمازش صحيح است , و اگر احتمال دهد خوابش در اثناء نماز عمدا و با التفات به نماز بوده , بايد دوباره بخواند.
مساله 1138 - اگر در حال سجده از خواب بيدار شود وشك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سـجـده شكر, چنانچه بداند كه بى اختيارخوابش برده بايد آن نماز را دوباره بخواند, واگر بداند به اخـتـيـار خودش خوابيده و احتمال دهد كه از روى غفلت در سجده نماز خوابيده نمازش صحيح است .
سوم از مبطلات نماز آن است كه دستها را به قصد اينكه جزو نماز باشد روى هم بگذارد, و اگر به اين قصد نباشد بلكه به عنوان ادب در نمازباشد نمازش صحيح است و لكن كار حرام كرده است .
مـسـالـه 1139 - هرگاه از روى فراموشى يا ناچارى يا تقيه يا براى كار ديگر مثل خاراندن دست و مانند آن , دستها را روى هم بگذارداشكال ندارد.
چهارم از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواندن حمد در صورتى كه قصد دعا ننمايد و يا به قصد ايـنـكـه جـزو نـمـاز باشد, آمين بگويد, ولى اگر فقطبه قصد دعا يا اشتباها يا از روى تقيه بگويد, نمازش باطل نمى شود.
پـنـجم از مبطلات نماز آن است كه عمدا يا از روى فراموشى پشت به قبله كند, يا بطرف راست يا چپ قبله برگردد, بلكه اگر عمدا به قدرى برگردد كه نگويند رو به قبله است , اگرچه به طرف راست يا چپ نرسد, نمازش باطل است .
مـسـالـه 1140 - اگـر عـمدا يا سهوا سر را به قدرى بگرداند كه مواجه طرف راست يا چپ قبله يا بـيـشـتـر بـاشـد, نـمازش باطل است , ولى اگر سر راكمى بگرداند كه نگويند روى خودرا از قبله گـردانـده , عمدا باشد يا اشتباها, نمازش باطل نمى شود, و اگر به مقدارى برگرداند كه بگويند روى خـود را از قـبله برگردانده است ولى به حد راست يا چپ قبله نرسيده باشد, در اين صورت چنانچه روگرداندن عمدى باشد نماز باطل است , واگر سهوى باشد نماز صحيح است .
ششم از مبطلات نماز آن است كه عمدا كلمه اى بگويد كه يك حرف يا بيشتر باشد, اگرچه معنى هم نداشته باشد.
مـسـاله 1141 - اگر سهوا كلمه اى بگويدكه يك حرف يابيشتر دارد,اگرچه آن كلمه معنى داشته باشد نمازش باطل نمى شود, ولى لازم است بعد از نماز سجده سهو بجا آورد چنانكه خواهد آمد.
مـسـالـه 1142 - سـرفـه كردن , آروغ زدن و آه كشيدن يا اشاره كردن در نماز اشكال ندارد, ولى گفتن آخ و آه و مانند اينها اگر عمدى باشد, نمازرا باطل مى كند.
مساله 1143 - اگر كلمه اى را به قصد ذكر بگويد مثلا به قصد ذكر بگويد (( اللّه اكبر )) و در موقع گـفتن آن , صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند, اشكال ندارد, بلكه اگر به قصد اينكه چيزى به كسى بفهماند كلمه اى را به قصد ذكر بگويد اشكال ندارد.
مـساله 1144 - خواندن قرآن در نماز, غير از چهار آيه اى كه سجده واجب دارد و در احكام جنابت گـفـته شد, و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد, ولى احتياط مستحب آن است كه به غير عربى دعا نكند.
مـسـالـه 1145 - اگـر چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز را عمدا يا احتياطا چند مرتبه بگويد اشكال ندارد.
مـسـالـه 1146 - در حـال نماز, انسان نبايد به ديگرى سلام كند, واگر ديگرى به او سلام كند, بنابر احـتـيـاط واجـب بايد همانطور كه او سلام كرده ,جواب دهد, مثلا اگر گفته (( سلام عليكم )) جـواب بـگـويـد (( سـلام عـليكم )) ولى در جواب (( عليكم السلام )) هر صيغه اى كه مى خواهد مى تواندبگويد.
مـسـالـه 1147 - انـسان بايد جواب سلام را چه در نماز يا در غير نماز فورا بگويد, و اگر عمدا يا از روى فـرامـوشـى جواب سلام را به قدرى طول دهد كه اگر جواب بگويد, جواب آن سلام حساب نشود, چنانچه در نماز باشد, نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد, جواب دادن واجب نيست .
مـساله 1148 - بايد جواب سلام را طورى بگويد كه سلام كننده بشنود, ولى اگر سلام كننده كر بـاشـد يـا سـلام داده و تـند رد شود چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد كافى است , و چنانچه سلام را در نامه يا با سفارش شخصى بفرستد جواب واجب نيست .
مـسـاله 1149 - واجب نيست كه نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگويد يعنى از خداوند عالم براى كسى كه سلام كرده سلامتى بخواهد,بلكه به قصد تحيت نيز بگويد مانعى ندارد.
مـسـالـه 1150 - اگـر زن يـا مـرد نامحرم يا بچه مميز يعنى بچه اى كه خوب و بد را مى فهمد به نمازگزار سلام كند, نمازگزار بايد جواب او را بدهد,ولى در سلام زن كه (( سلام عليك )) بگويد بـايد بگويد (( سلام عليك )) و كاف را زير و زبر و پيش ندهد, و بعيد نيست در صورتى كه كاف را زن با زبر گفته در جواب با زير بگويد عيبى نداشته باشد.
مساله 1151 - اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد, معصيت كرده ولى نمازش صحيح است .
مـساله 1152 - اگر كسى به نمازگزار غلط سلام كند, به طورى كه سلام حساب نشود, جواب او واجب نيست .
مـساله 1153 - جواب سلام كسى كه از روى مسخره يا شوخى سلام مى كند, و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان در صورتى كه ذمى نباشند, واجب نيست , واگر ذمى باشند بنابر احتياط واجب به كلمه (( عليك )) اكتفا شود.
مـسـاله 1154 - اگر كسى به عده اى سلام كند, جواب سلام او بر همه آنان واجب است , ولى اگر يكى از آنان جواب دهد كافى است .
مـسـالـه 1155 - اگر كسى به عده اى سلام كند و كسى كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته جواب دهد, باز هم جواب سلام او بر آن عده واجب است .
مـساله 1156 - اگر به عده اى سلام كند و كسى كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه ,نبايد جواب بدهد, و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ولى ديگرى جواب سلام را بدهد, اما اگر بداند قصد او را هم داشته و ديگرى جواب ندهد, بايد جواب او را بگويد, و قبل از آنكه ديگرى جواب دهد او جواب بگويد مانعى ندارد.
مـساله 1157 - سلام كردن مستحب است و خيلى سفارش شده است كه سواره به پياده و ايستاده به نشسته و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.
مساله 1158 - اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند, بنابر احتياط واجب بايد هر يك جواب سلام ديگرى را بدهد.
مـسـالـه 1159 - در غـيـر نماز, مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد, مثلا اگر كسى گفت (( سلام عليكم )) در جواب بگويد (( سلام عليكم ورحمة اللّه )).
هـفتم از مبطلات نماز, خنده با صدا و عمدى است , و چنانچه عمدا بى صدا يا سهوا با صدا بخندد, ظاهر اين است كه نمازش اشكال ندارد.
مساله 1160 - اگر براى جلوگيرى از صداى خنده حالش تغيير كند, مثلا رنگش سرخ شود, بهتر آن است كه نمازش را دوباره بخواند.
هـشـتم از مبطلات نماز بنابر احتياط آن است كه براى كار دنيا عمدا با صدا گريه كند, و احتياط واجب آن است كه براى كار دنيا بى صدا هم گريه نكند, ولى اگر از ترس خدا يا براى آخرت گريه كند, آهسته باشد يا بلند اشكال ندارد بلكه از بهترين اعمال است .
نـهـم از مـبطلات نماز, كارى است كه صورت نماز را بهم بزند, مثل دست زدن و به هوا پريدن و مانند اينها, عمدا باشد يا از روى فراموشى , ولى كارى كه صورت نماز را بهم نزند, مثل اشاره كردن با دست اشكال ندارد.
مـسـالـه 1161 - اگـر در بـين نماز به قدرى ساكت بماند كه نگويند نماز مى خواند, بنابر احتياط نمازش را بعد از تمام كردن اعاده كند.
مـسـالـه 1162 - اگـر در بين نماز كارى انجام دهد, يا مدتى ساكت شود و شك كند كه نماز بهم خورده يا نه , بنابر احتياط نماز را تمام كرده ودوباره بخواند.
دهـم از مـبـطـلات نـماز, خوردن و آشاميدن است كه اگر در نماز طورى بخورد يا بياشامد كه نـگـويـنـد نـمـاز مـى خواند, عمدا باشد يا از روى فراموشى , نمازش باطل مى شود, ولى كسى كه مى خواهد روزه بگيرد, اگر پيش از اذان صبح , نماز مستحبى بخواند و تشنه باشد, چنانچه بترسد كه اگر نماز را تمام كند صبح شود, در صورتى كه آب روبروى او در دو سه قدمى باشد مى تواند در بين نماز آب بياشامد, اما بايد كارى كه نماز را باطل مى كند, مثل رو گرداندن از قبله انجام ندهد.
مـسـاله 1163 - اگر بواسطه عملى , موالات نماز بهم بخورد, يعنى طورى شود كه نگويند نماز را پشت سر هم مى خواند, بنابر احتياط واجب بايد نماز را بعد از تمام كردن دوباره بخواند.
مساله 1164 - اگر در بين نماز, غذائى را كه در دهان يا لاى دندانها مانده فرو ببرد, نمازش باطل نـمى شود, و نيز اگر قند يا شكر و مانند اينهادر دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود اشكال ندارد.
يـازدهـم از مـبـطـلات نماز, شك در ركعتهاى نماز دو ركعتى يا سه ركعتى , يا در دو ركعت اول نمازهاى چهار ركعتى است , در صورتى كه نمازگزاردر حال شك باقى باشد, يا مقدارى از نماز را در حال شك بجا آورد.
دوازدهـم از مـبـطـلات نماز آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم يا زياد كند, يا چيزى را كه ركـن نـيـسـت عمدا كم يا زياد نمايد, و در مساله ( 951 ) گذشت كه زيادى تكبيرة الاحرام سهوا مبطل نماز نيست .
مساله 1165 - اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده يا نه , نمازش صحيح است .
چيزهائى كه در نماز مكروه است