2741 - اگـر وارث مـيـت فـقط پدر و مادر او باشند , مال سه قسمت مى شود , دو قسمت آن را پدر و يك قـسمت را مادر مى برد , ولى اگر ميت دو برادر يا چهار خواهر يا پك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان مسلمان و آزاد و پدرى باشند يعنى پدر آنان با پدر ميت يكى باشد , خواه مادرشان هم با مادر ميت يكى بـاشـد يـا نه , و هيچ كدام حمل نباشند , اگر چه تا ميت پدر و مادر دارد اينها ارث نمى برند , اما به واسطه بودن اينها مادر شش يك مال را مى برد و بقيه را به پدر مى دهند.
2742 - اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد , چنانچه ميت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى با شرايط گفته شده در مساله گذشته نداشته باشد , مال را پنج قسمت مى كنند , پدر و مـادر , هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مى برد و اگر دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خـواهـر پـدرى بـا شـرايـط گـذشته داشته باشد , بنابر قولى باز هم مال را به ترتيب گذشته پنج قسمت مـى كـنـنـد و وجـود ايـن اشخاص اثرى ندارد ولى مشهور آن است كه در اين صورت مال را شش قسمت مى كنند پدر و مادر , هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مى برد و يك قسمت باقيمانده را چهار قسمت مى كنند يك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مى دهند و در نتيجه مال ميت را 24 قسمت كنند 15 قسمت آن را به دختر و پنج قسمت آن را به پدر و چهار قسمت آن را به مادر مى دهند , و چون مساله خالى از اشكال نيست مراعات احتياط در مقدار تفاوت ميان يك پنجم و يك ششم از سهم مادر ترك نشود.
2743 - اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك پسر باشد , مال را شش قسمت مى كنند , پدر و مادر هر كدام يـك قـسـمت و پسر چهار قسمت آن را مى برد , و اگر چند پسر يا چند دختر باشند , آن چهار قسمت را به طـور مـساوى بين خودشان قسمت مى كنند و اگر پسر و دختر باشند , آن چهار قسمت را طورى تقسيم مى كنند كه هر پسرى دو برابر يك دختر ببرد.
2744 - اگـر وارث مـيـت فـقـط پـدر , يا مادر و يك يا چند پسر باشند مال را شش قسمت مى كنند , يك قـسـمـت آن را پـدر يـا مادر و پنج قسمت را پسر مى برد , و اگر چند پسر باشند آن پنج قسمت را به طور مساوى تقسيم مى نمايد.
2745 - اگـر وارث ميت فقط پدر , يا مادر , يا پسر و دختر باشد مال را شش قسمت مى كنند , يك قسمت آن را پدر , يا مادر مى برد و بقيه را طورى قسمت مى كنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
2746 - اگر وارث ميت فقط پدر , يا مادر و يك دختر باشد مال را چهار قسمت مى كنند , يك قسمت آن را پدر يا مادر و بقيه را دختر مى برد.
2747 - اگر وارث ميت فقط پدر يا مادر و چند دختر باشد , مال را پنج قسمت مى كنند , يك قسمت را پدر يا مادر مى برد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند.
2748 - اگـر مـيـت اولاد نـداشته باشد , نوه پسرى او اگر چه دختر باشد سهم پسر ميت را مى برد و نوه دخـترى او اگر چه پسر باشد , سهم دختر ميت را مى برد مثلا اگر ميت يك پسر از دختر خود و يك دختر از پـسرش داشته باشد , مال را سه قسمت مى كنند يك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مى دهند.

( ارث دسته دوم ).
 

2749 - دسـتـه دوم از كـسـانـى كـه بـه واسـطـه خويشى ارث مى برند جد يعنى پدربزرگ , و جده يعنى مادربزرگ , و برادر , و خواهر ميت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد , اولادشان ارث مى برند.
2750 - اگـر وارث مـيت فقط يك برادر , يا يك خواهر باشد همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر پدر و مـادرى , يـا چند خواهر پدر و مادرى باشد , مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر برادر و خـواهر پدر و مادرى با هم باشند , هر برادرى دو برابر خواهر مى برد , مثلا اگر دو برادر و يك خواهر پدر و مادرى دارد مال را پنج قسمت مى كنند , هر يك از برادرها دو قسمت و خواهر يك قسمت آن را مى برد.
2751 - اگـر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد , برادر و خواهر پدرى كه از مادر با ميت جدا است ارث نمى برد , و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد , چنانچه فقط يك خواهر يا يك برادر پدرى داشته باشد , هـمـه مال به او مى رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
2752 - اگر وارث ميت فقط يك خواهر يا يك برادر مادرى باشد كه از پدر با ميت جدا است همه مال به او مـى رسـد , و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند , مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود.
2753 - اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يك برادر يا يك خواهر مادرى داشته باشد , برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند و مال را شش قسمت مى كنند , يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
2754 - اگـر مـيت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى داشته بـاشـد , بـرادر و خـواهر پدرى ارث نمى برد و مال را سه قسمت مى كنند , يك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طورى مساوى بين خودشان قسمت مى كنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
2755 - اگـر وارث مـيـت فقط برادر و خواهر پدرى و يك برادر مادرى يا يك خواهر مادرى باشد , مال را شـش قـسـمـت مى كنند , يك قسمت آن را برادر يا خواهر مادرى مى برد و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
2756 - اگـر وارث مـيـت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد , مال را سه قسمت مى كنند , يك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
2757 - اگـر وارث مـيـت فـقـط بـرادر و خواهر و زن او باشد , زن ارث خود را به تفصيلى كه بعدا گفته مى شود مى برد و خواهر و برادر به طورى كه در مسايل گذشته گفته شد ارث خود را مى برند , و نيز اگر زنـى بـمـيـرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد , شوهر نصف مال را مى برد و خواهر و برادر به طورى كه در مسايل پيش گفته شد ارث خود را مى برند.
ولى براى آن كه زن يا شوهر ارث مى برد از سهم برادر و خواهر مادرى چيزى كم نمى شود , و از سهم برادر و خـواهـر پـدر و مادرى يا پدرى كم مى شود , مثلا اگر وارث ميت شوهر و برادر و خواهرمادرى و برادر و خـواهر پدر و مادرى او باشد , نصف مال به شوهر مى رسد و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خـواهـر مادرى مى دهند و آنچه مى ماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است , پس اگر همه مال او شش تـومـان بـاشـد سـه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و يك تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند.
2758 - اگـر ميت خواهر و برادر نداشته باشد , سهم ارث آنان را به اولادشان مى دهند و سهم برادرزاده و خـواهـرزاده مـادرى بـه طـور مساوى بين آنان قسمت مى شود , و از سهمى كه به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مى رسد بنابر مشهور هر پسرى دو برابر دختر مى برد ولى بعيد نيست كه بين اينها هم بالسويه قسمت شود و احوط رجوع به صلح است .
2759 - اگر وارث ميت فقط يك جد يا يك جده است , چه پدرى باشد يا مادرى , همه مال به او مى رسد و بـا بودن جد ميت , پدر جد او ارث نمى برد , و اگر وارث ميت فقط جد و جده پدرى باشد , مال سه قسمت مـى شـود , دو قـسـمت را جد و يك قسمت را جده مى برد , و اگر جد و جده مادرى باشد , مال را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند.
2760 - اگـر وارث ميت فقط يك جد يا جده پدرى و يك جد يا جده مادرى باشد مال سه قسمت مى شود , دو قسمت را جد يا جده پدرى و يك قسمت را جد يا جده مادرى مى برد.
2761 - اگـر وارث ميت جد و جده پدرى و جد و جده مادرى باشد مال سه قسمت مى شود يك قسمت آن را جـد و جده مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند و دو قسمت آن را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد.
2762 - اگر وارث ميت فقط زن و جد و جده پدرى و جد و جده مادرى او باشد زن ارث خود را به تفصيلى كـه بعدا گفته مى شود مى برد و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادرى مى دهند مه به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند و را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد.
و اگـر وارث مـيـت شـوهـر و جد و جده باشد , شوهر نصف مال را مى برد و جد و جده به دستورى كه در مسايل گذشته گفته شد , ارث خود را مى برند.
2763 - در اجـتـمـاع برادر يا خواهر يا برادرها يا خواهرها با جد يا جده يا اجداد يا جدات چند صورت است : اول ايـن كـه هر يك از جد يا جده و برادر يا خواهر همه از طرف مادر باشند در اين صورت مال بين آنها به طور مساوى تقسيم مى شود , اگر چه از حيث ذكورت و انوثت مختلف باشند.
دوم اين كه همه آنها از طرف پدر باشند در اين صورت مال بين آنها نيز به طور مساوى تقسيم مى شود در فرضى كه همه ذكور و يا همه اناث باشند , و اگر مختلف باشند پس هر يك ذكرى دو مقابل انثى مى برد.
سـوم ايـن كـه هر يك از جد يا جده از طرف پدر باشد و برادر , يا خواهر از طرف پدر و مادر باشد حكم اين صورت حكم صورت گذشته است , و دانسته شد كه برادر يا خواهر پدرى ميت اگر با برادر يا خواهر پدرى و مادرى جمع شود پدرى تنها ارث نمى برد.
چـهارم اين كه اجداد يا جدات بعض از آنها پدرى باشند و بعضى مادرى چه اين كه همه شان ذكور باشند يا انـاث يـا مـخـتلف و برادرها يا خواهرها نيز چنين باشند در اين صورت از براى خويشان مادرى از برادرها و خـواهـرهـا و اجـداد و جـدات يك سوم از تركه است , و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , اگر چه مـخـتـلـف بـاشند از جهت ذكورت و انوثت و از براى خويشان پدرى از آنها دو سوم از تركه است كه به هر ذكرى دو مقابل انثى داده مى شود , و اگر اختلاف بين آنها نباشد و همه ذكور و يا همه اناث باشند به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود.
پنجم اين كه جد يا جده از طرف پدر با برادر يا خوهر از طرف مادر جمع شود در اين صورت برادر يا خواهر در فـرضـى كـه يكى باشد يك ششم از مال را مى برد , و اگر متعدد باشند يك سوم را به طور مساوى بين خودشان تقسيم مى نمايند و باقى مانده مال جد يا جده است , و اگر جد و جده هر دو باشند , جد دو مقابل جده مى برد.
ششم اين كه جد يا جده از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود در اين صورت از براى جد يا جده يك سـوم اسـت , اگر چه يكى باشد , و دو سوم آن از براى برادر است اگر چه نيز يكى باشد , و اگر با آن جد يا جـده خـواهـر از طـرف پـدر باشد در صورتى كه يكى باشد نصف را مى برد , و اگر متعدد باشد دو سوم را مـى بـرنـد , و در هر صورت از براى جد و يا جده يك سوم است و بنابر اين اگر خواهر يكى شد يك ششم از تركه زايد از فريضه مى ماند و احتياط واجب در آن مصالحه است .
هفتم اين كه اجداد يا جدات بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها برادر يا خواهر پدرى باشد , چه اين كه يكى باشد يا متعدد در اين صورت از براى جد يا جده مادرى يك سوم است و با تعدد به طور مساوى بـيـن آنـهـا تقسيم مى شود , اگر چه اختلاف داشته باشند از حيث ذكورت و انوثت , و از براى جد يا جده پـدرى , و برادر يا خواهر پدرى دو سوم باقى از تركه است , و با اختلاف از حيث ذكورت و انوثت با تفاضل و بـدون اخـتلاف به طور مساوى قسمت مى شود , و اگر با آن اجداد يا جدات برادر يا خواهر مادرى باشد از براى جد يا جده مادرى , با برادر يا خواهر مادرى يك سوم است كه به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود اگر چه از حيث ذكورت و انوثت اختلاف داشته باشند و از براى جد و يا جده پدرى دو سوم است و بين آنان در صورت اختلاف با تفاضل والا به طور مساوى تقسيم مى شود.
هشتم اين كه برادرها يا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جد يا جده پدرى باشد در ايـن صـورت از براى برادر يا خواهر مادرى يك ششم تركه است اگر يكى باشد , و يك سوم از آن است اگر متعدد باشند , و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , و از براى برادر يا خواهر پدرى با جد يا جده پدرى باقى آن تركه است به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود در صورتى كه اختلاف از حيث ذكورت و انوثت نداشته باشند , و در صورت اختلاف به تفاضل بين آنها تقسيم مى شود , و اگر با آن برادرها يا خواهرها جد يا جده مادرى باشد از براى جد يا جده مادرى با برادر يا خواهر مادرى تمام يك سوم است و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , و از براى برادر يا خواهر پدرى دو سوم است و بين آنها در صورت اختلاف از حيث ذكورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف به طور مساوى تقسيم مى شود.
2764 - در صـورتـى كـه ميت برادر يا خواهر دارد برادرزاده يا خواهرزاده او ارث نمى برد ولى اين حكم در جايى كه ارث برادرزاده يا خواهرزاده با برادر يا خواهر مزاحمت نكند جارى نيست , مثلا اگر ميت برادر پدر و جد مادرى داشته باشد برادر پدرى دو ثلث و جد مادرى يك ثلث ارث مى برد , و در اين صورت اگر ميت پسر برادر مادرى نيز داشته باشد پسر برادر با جد مادرى در ثلث شريك مى باشند.

( ارث دسته سوم ).
 

2765 - دسـته سوم عمو و عمه و دايى و خاله و اولاد آنان است به تفصيلى كه گفته شد كه اگر از طبقه اول و دوم كسى نباشد اينها ارث مى برند.
2766 - اگـر وارث مـيـت فقط يك عمو يا يك عمه است , چه پدر و مادرى باشد يعنى با ميت از يك پدر و مـادر باشد , يا پدرى باشد يا مادرى همه مال به او مى رسد و اگر چند عمو يا چند عمه باشند و همه پدر و مادرى , يا همه پدرى باشند , مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر عمو و عمه هر دو باشد , و هـمـه پدر و مادرى , يا همه پدرى باشند , بنابر اقوى عمو دو برابر عمه مى برد , مثلا اگر وارث ميت دو عمو و يك عمه باشد , مال را پنج قسمت مى كنند , يك قسمت را به عمه مى دهند و چهار قسمت را عموها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى كنند.
2767 - اگـر وارث ميت فقط چند عموى مادرى يا چند عمه مادرى باشند , مال به طور مساوى بين آنان قـسـمت مى شود , و اگر وارث عمو و عمه مادرى باشند عمو دو برابر عمه ارث مى برد هر چند احتياط آن است كه در مقدار زيادى از سهم عمو با هم صلح كنند.
2768 - اگر وارث ميت عمو و عمه باشد و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند , عمو و عـمـه پـدرى ارث نمى برند و اقوى اين است كه اگر ميت يك عمو يا يك عمه مادرى دارد , مال را شش قسمت مى كنند يك قسمت را به عمو يا عمه مادرى و بقيه را به عمو و عمه پدر و مادرى و در فرض نبودن آنـهـا به عمو و عمه پدرى مى دهند و اگر هم عمو و هم عمه مادرى دارد , مال را سه قسمت مى كنند دو قـسمت را به عمو و عمه پدر و مادرى و در فرض نبودن آنها به عمو و عمه پدرى و يك قسمت را به عمو و عـمـه مـادرى مـى دهند , و مشهور آن است كه سهم عمو و عمه مادرى ميان آنان به طور مساوى تقسيم مى شود ولى بعيد نيست كه عمو دو برابر عمه ارث ببرد هر چند احتياط آن است كه با هم صلح كنند.
2769 - اگر وارث ميت فقط يك دايى , يا يك خاله باشد همه مال به او مى رسد و اگر هم دايى و هم خاله بـاشـد و هـمـه پـدر و مـادرى , يا پدرى يا مادرى باشند , بعيد نيست كه دايى دو برابر خاله ارث ببرد ولى احتمال تساوى هم مى رود پس مراعات احتياط ترك نشود.
2770 - اگـر وارث مـيـت فقط يك يا چند دايى , و خاله مادرى و دايى و خاله پدر و مادرى و دايى و خاله پدرى باشد ارث نبردن دايى و خاله پدرى محل اشكال است و در هر حال بعيد نيست كه دايى دو برابر خاله ارث ببرد ولى احتياط به مصالحه ترك نشود.
2771 - اگـر وارث مـيـت يك يا چند دايى يا يك يا چند خاله يا دايى و خاله و يك يا چند عمو يا يك يا چند عمه يا عمو و عمه باشد مال را سه قسمت مى كنند يك قسمت را دايى يا خاله يا هر دو و بقيه را عمو يا عمه يا هر دو مى برند.
2772 - اگر وارث ميت يك دايى يا يك خاله و عمو و عمه باشد چنانچه عمو و عمه , پدر و مادرى يا پدرى بـاشـند , مال را سه قسمت مى كنند يك قسمت را دايى يا خاله مى برد و از بقيه بنابر اقوى دو قسمت را به عـمـو و يك قسمت را به عمه مى دهند , بنابر اين مال را نه قسمت مى كنند سه قسمت را به دايى يا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه مى دهند.
2773 - اگـر وارث مـيـت يك دايى يا يك خاله و يك عمو يا يك عمه مادرى و عمو و عمه پدر و مادرى يا پدرى باشد , مال را سه قسمت مى كنند , يك قسمت آن را به دايى يا خاله مى دهند , و دو قسمت باقيمانده را عـمـو و عـمه بين خود تقسيم مى كنند , و بعيد نيست كه عمو دو برابر عمه ارث ببرد , هر چند مراعات احتياط بهتر است .
2774 - اگر وارث ميت چند دايى و چند خاله باشد كه همه پدر و مادرى يا پدرى يا مادرى باشند و عمو و عـمـه هـم داشته باشند , مال سه سهم مى شود , دو سهم آن را به دستورى كه گفته شد بين عمو و عمه تقسيم مى كنند , و يك سهم آن را دايى ها و خاله ها به طورى كه در مساله ( 2770 ) گذشت بين خودشان قسمت مى نمايند.
2775 - اگـر وارث ميت دايى يا خاله مادرى و چند دايى و خاله پدرى و مادرى يا پدرى تنها و عمو و عمه بـاشـد , مـال سه سهم مى شود , دو سهم آن را به دستورى كه سابقا گفته شد , عمو و عمه بين خودشان قسمت مى كنند , و بعيد نيست بقيه ورثه در تقسيم يك سهم باقيمانده با هم مساوى باشند.
2776 - اگر ميت عمو و عمه و دايى و خاله نداشته باشد , مقدارى كه به عمو و عمه مى رسد , به اولاد آنان و مقدارى كه به دايى و خاله مى رسد به اولاد آنان داده مى شود.
2777 - اگـر وارث ميت عمو و عمه و دايى و خاله پدر و عمو و عمه و دايى و خاله مادر او باشند , مال سه سـهـم مى شود , يك سهم آن را عمو و عمه و دايى و خاله مادر ميت , ارث مى برند و مال بنابر مشهور ميان آنـهـا بـه طـور مساوى تقسيم مى شود , ولى احتياط به صلح ترك نشود , و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مى كنند , يك قسمت را دايى و خاله پدر ميت به همان كيفيت بين خودشان قسمت مى نمايند و دو قسمت ديگر آن را نيز به همان كيفيت به عمو و عمه پدر ميت مى دهند.

( ارث زن و شوهر ).
 

2778 - اگـر زنـى بـميرد و اولاد نداشته باشد , نصف همه مال را شوهر او و بقيه را ورثه ديگر مى برند , و اگر از آن شوهر يا از شوهر ديگر اولاد داشته باشد , چهار يك همه مال را شوهر و بقيه را ورثه ديگر مى برند.
2779 - اگر مردى بميرد و اولاد نداشته باشد , چهار يك مال او را زن و بقيه را ورثه ديگر مى برند , و اگر از آن زن يا از زن ديگر اولاد داشته باشد , هشت يك مال را زن و بقيه را ورثه ديگر مى برند.
و زن از زمـين خانه و باغ و زراعت و زمينهاى ديگر ارث نمى برد , نه از خود زمين و نه از قيمت آن و نيز از خود هوايى خانه مانند بنا و درخت ارث نمى برد , ولى از قيمت آنها ارث مى برد , و هم چنين است درخت و زراعت و ساختمانى كه در زمين باغ و زراعت و زمينهاى ديگر است .
2780 - اگر زن بخواهد در چيزهايى كه از آنها ارث نمى برد , مانند زمين خانه مسكونى , تصرف كند , بايد از ورثـه ديـگر اجازه بگيرد , و جايز نيست كه ورثه تا سهم زن را نداده اند , بايد از ورثه ديگر اجازه بگيرد , و جـايـز نـيـسـت كه ورثه تا سهم زن را نداده اند , در چيزهايى كه زن از قيمت آنها ارث مى برد , مانند بنا و درخت بدون اجازه او تصرف كنند.
2781 - اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قيمت نمايند بايد همان طور كه نزد مقومين معمول است آنـها را بدون در نظر گرفتن خصوصيت زمينى كه در آن هستند حساب كنند چقدر ارزش دارند , نه اين كـه آنـهـا را كنده شده از زمين فرض نمايند , و قيمت گذارند , يا اين كه قيمت آنها را در حالى كه بدون اجاره در همين زمين باقى بمانند تا از بين بروند حساب كنند.
2782 - مـجـراى آب قنات و مانند آن حكم زمين را دارد و آجر و چيزهايى كه در آن به كار رفته , در حكم ساختمان است .
2783 - اگـر مـيـت بيش از يك زن داشته باشد , چنانچه اولاد نداشته باشد , چهار يك مال , و اگر اولاد داشـته باشد , هشت يك مال به شرحى كه گفته شد , به طور مساوى بين زنهاى او قسمت مى شود , اگر چه شوهر با همه يا بعض آنان نزديكى نكرده باشد , ولى اگر در مرضى كه در آن مرض از دنيا رفته , زنى را عقد كرده و با او نزديكى نكرده است , آن زن از او ارث نمى برد , و حق مهر هم ندارد.
2784 - اگـر زن در حـال مـرض شوهر كند و به همان مرض بميرد شوهرش اگر چه با او نزديكى نكرده باشد , از او ارث مى برد.
2785 - اگـر زن را به ترتيبى كه در احكام طلاق گفته شد , طلاق رجعى بدهند , و در بين عده بميرد , شوهر از او ارث مى برد , و نيز اگر شوهر در بين آن عده بميرد زن از او ارث مى برد.
ولى اگر بعد از گذشتن عده يا در عده طلاق باين , يكى از آنان بميرد , ديگرى از او ارث نمى برد.
2786 - اگر شوهر در حال مرض عيالش را طلاق دهد و پيش از گذشتن دوازده ماه هلالى بميرد , زن با سـه شـرط از او ارث مى برد : اول آن كه در اين مدت شوهر ديگر نكرده باشد , و در صورتى كه شوهر كرده باشد , ارث نمى برد , هر چند احتياط اين است كه صلح نمايند.
دوم آن كـه طـلاق بـه در خـواست و رضاى زن انجام نگرفته باشد , و گرنه ارث نمى برد , خواه چيزى به شوهر داده باشد كه او را طلاق دهد يا نه .
سوم شوهر در مرضى كه در آن مرض زن را طلاق داده , به واسطه آن مرض يا به جهت ديگرى بميرد , پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت ديگرى از دنيا برود زن از او ارث نمى برد.
2787 - لـباسى كه مرد براى پوشيدن زن خود گرفته اگر چه زن آن را پوشيده باشد , بعد از مردن شوهر جزء مال شوهر است .

( مسايل متفرقه ارث ).
 

2788 - قرآن و انگشتر و شمشير ميت و لباسهايى را كه پوشيده مال پسر بزرگتر است , و اگر ميت از سه چـيـز اول بيشتر از يكى دارد , مثلا دو قرآن يا دو انگشترى دارد , احتياط واجب آن است كه پسر بزرگ در آنـهـا بـا ورثـه ديـگـر صلح كند و الحاق رحل و تفنگ و خنجر و مانند اينها از سلاحهاى ديگر به چهار چيز گذشته خالى از وجه نيست , ولى احتياط واجب آن است كه پسر بزرگتر در آنها با ديگر ورثه صلح نمايد.
2789 - اگـر پـسر بزرگ ميت بيش از يكى باشد مثلا از دو زن او در يك وقت دو پسر به دنيا آمده باشند , بايد چيزهاى گذشته را به طور مساوى بين خودشان قسمت كنند.
2790 - اگـر مـيـت قـرض داشته باشد , چنانچه قرضش به اندازه مال او يا زيادتر باشد , بايد پسر بزرگتر چيزهايى هم كه مال او است و در مساله پيش گفته شد , به قرض او بدهد , و يا به مقدار قيمت آنها از مال خـود بـدهـد و اگر قرض ميت كمتر از مال او باشد , چنانچه بقيه اموالش غير از آن چند چيزى كه به پسر بـزرگـتـر مى رسد كافى براى اداء قرضش نباشد , بايد پسر بزرگتر از آن چيزها يا از مال خود به نسبت به قـرض او بـدهـد و اگـر بقيه اموالش كافى به قرض باشد , باز هم احتياط لازم آن است كه پسر بزرگتر به كيفيت گذشته در اداى قرض ميت شركت كند.
مـثـلا اگـر هـمه دارايى ميت شصت تومان است و به مقدار بيست تومان آن از چيزهايى است كه مال پسر بزرگتر است و سى تومان هم قرض دارد , پسر بزرگ بايد به مقدار ده تومان از آن چيزها را بابت قرض ميت بدهد.
2791 - مسلمان از كافر ارث مى برد ولى كافر اگر چه پدر يا پسر ميت مسلمان باشد از او ارث نمى برد.
2792 - اگر كسى يكى از خويشان خود را عمدا و بنا حق بكشد , از او ارث نمى برد , ولى اگر از روى خطا باشد مثل آن كه سنگ را به هوا بيندازد و اتفاقا به يكى از خويشان او بخورد و او را بكشد , از او ارث مى برد , ولى ارث بردن او از ديه قتل محل اشكال است .
2793 - هـر گـاه بـخواهند ارث را تقسيم كنند , براى بچه اى كه در شكم است كه اگر زنده به دنيا بيايد ارث مـى بـرد , در صـورتـى كـه احتمال بيشتر از يكى نرود , و اطمينان نباشد كه آن بچه دختر است بنابر احـتـياط سهم يك پسر را كنار مى گذارند , و زيادى را ورثه بين خود تقسيم مى كنند , بلكه اگر احتمال مـعتنابه بدهند بيشتر از يكى است , مثلا احتمال بدهند كه زن به دو يا سه بچه پسر حامله باشد , بايد بنابر احتياط سهم حمل محتمل را كنار بگذارند , و چنانچه مثلا يك پسر يا يك دختر به دنيا آمد , زيادى را ورثه بين خودشان تقسيم مى كنند.