مسأله 348 ـ اگر رطوبتى از انسان خارج شود و نداند منى است يا بول يا غير اينها، چنانچه با شهوت و جستن بيرون آمده و بعد از بيرون آمدن آن، بدن سست شده، آن رطوبت حكم منى را دارد، و اگر هيچ يك از اين سه نشانه يا بعضى از اينها را نداشته باشد، حكم منى را ندارد. ولى در زن و مريض لازم نيست آن آب با جستن بيرون آمده باشد، بلكه اگر با شهوت بيرون آمده باشد در حكم منى است و لازم نيست بدن او سست شود.
مسأله 349 ـ مستحب است انسان بعد از بيرون آمدن منى بول كند، و اگر بول نكند و بعد از غسل، رطوبتى از او بيرون آيد كه نداند منى است يا رطوبت ديگر، حكم

[66]

منى را دارد.
مسأله 350 ـ اگر انسان جماع كند و به اندازه ختنه گاه يا بيشتر داخل شود، در زن باشد يا در مرد، در قُبُل باشد يا در دُبُر، بالغ باشند يا نابالغ اگرچه منى هم بيرون نيايد هردو جنب مى شود.
مسأله 351 ـ اگر شك كند كه به مقدار ختنه گاه وارد شده يا نه، غسل بر او واجب نيست.
مسأله 352 ـ اگر نعوذبالله حيوانى را وطى كند يعنى با او نزديكى نمايد و منى از او بيرون آيد غسل تنها كافى است، و اگر منى بيرون نيايد چنانچه پيش از وطى، وضو داشته باز هم غسل تنها كافى است، و اگر وضو نداشته باشد احتياط واجب آن است كه غسل كند و وضو هم بگيرد.
مسأله 353 ـ اگر منى از جاى خود حركت كند و بيرون نيايد، يا انسان شك كند كه منى از او بيرون آمده يا نه، غسل بر او واجب نيست.
مسأله 354 ـ كسى كه نمى تواند غسل كند ولى تيمم برايش ممكن است، بعد از داخل شدن وقت نماز بدون جهت با عيال خود نزديكى كند اشكال دارد ولى اگر براى لذت بردن يا امر عقلايى ديگر باشد اشكال ندارد.
مسأله 355 ـ اگر در لباس خود منى ببيند و بداند كه از خود او است و براى آن غسل نكرده، بايد غسل كند و نمازهايى را كه يقين دارد بعد از بيرون آمدن منى خوانده قضا كند، ولى نمازهايى را كه احتمال مى دهد بعد از بيرون آمدن منى خوانده لازم نيست قضا نمايد.

چيزهايى كه بر جنب حرام است

مسأله 356 ـ پنج چيز بر جنب حرام است:
اوّل: رساندن جايى از بدن به خط قرآن يا به اسم خدا، و اسامى مباركه پيامبران و امامان(عليهم السلام)، كه بنابر احتياط واجب حكم اسم خدا را دارد.
دوّم: رفتن در مسجدالحرام و مسجد پيغمبر(صلى الله عليه وآله)، اگرچه از يك در داخل و از در ديگر خارج شود.
سوّم: توقف در مساجد ديگر، ولى اگر از يك در داخل و از در ديگر خارج شود، يا براى برداشتن چيزى برود مانعى ندارد. و احتياط واجب آن است كه در حرم امامان

[67]

هم توقف نكند، اگرچه اولى آن است كه حكم مسجدالحرام و مسجد پيامبر(صلى الله عليه وآله) را در حرم امامان(عليه السلام)رعايت نمايد.
چهارم: گذاشتن چيزى در مسجد.
پنجم: خواندن سوره اى كه سجده واجب دارد و آن چهار سوره است:
اوّل: سوره سى و دوم قرآن (الم تنزيل). دوّم: سوره چهل و يكم (حم سجده) سوّم: سوره پنجاه و سوّم (والنّجم). چهارم: سوره نود و ششم (اقرء). و اگر يك حرف از اين چهار سوره را هم بخواند حرام است.

چيزهايى كه بر جنب مكروه است

مسأله 357 ـ نُه چيز بر جنب مكروه است:
اوّل و دوّم: خوردن و آشاميدن، ولى اگر وضو بگيرد مكروه نيست.
سوّم: خواندن بيشتر از هفت آيه از سوره هايى كه سجده واجب ندارد.
چهارم: رساندن جايى از بدن به جلد و حاشيه و بين خطهاى قرآن.
پنجم: همراه داشتن قرآن.
ششم: خوابيدن، ولى اگر وضو بگيرد يا به واسطه نداشتن آب، تيمم بدل از غسل كند، مكروه نيست.
هفتم: خضاب كردن به حنا و مانند آن.
هشتم: ماليدن روغن به بدن.
نهم: جماع كردن، بعد از آن كه محتلم شده، يعنى در خواب منى از او بيرون آمده است.

غسل جنابت

مسأله 358 ـ غسل جنابت به خودى خود مستحب است و براى خواندن نماز واجب و مانند آن واجب مى شود. ولى براى نماز ميت و سجده شكر و سجده هاى واجب قرآن غسل جنابت لازم نيست.
مسأله 359 ـ لازم نيست در وقت غسل نيت كند كه: غسل واجب يا مستحب مى كنم، و اگر فقط به قصد قربت يعنى براى انجام فرمان خداوند عالم غسل كند كافى است.

[68]

مسأله 360 ـ اگر يقين كند وقت نماز شده و نيت غسل واجب كند بعد معلوم شود كه پيش از وقت غسل كرده، غسل او صحيح است.
مسأله 361 ـ غسل را چه واجب باشد و چه مستحب، به دو قسم مى شود انجام داد: ترتيبى و ارتماسى.
غسل ترتيبى
مسأله 362 ـ در غسل ترتيبى بايد به نيّت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشويد. و اگر عمداً يا از روى فراموشى يا به واسطه ندانستن مسأله به اين ترتيب عمل نكند غسل او باطل است.
مسأله 363 ـ نصف ناف و نصف عورت را بايد با طرف راست بدن و نصف ديگر را بايد با طرف چپ بشويد، بلكه بهتر است تمام ناف و عورت با هر دو طرف شسته شود.
مسأله 364 ـ براى آن كه يقين كند هر سه قسمت، يعنى سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را كاملاً غسل داده، بايد هر قسمتى را كه مى شويد مقدارى از قسمتهاى ديگر را هم با آن قسمت بشويد. بلكه احتياط مستحب آن است كه تمام طرف راست گردن را با طرف راست بدن و تمام طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشويد.
مسأله 365 ـ اگر بعد از غسل بفهمد جايى از بدن را نشسته و نداند كجاى بدن است بايد دوباره غسل كند.
مسأله 366 ـ اگر بعد از غسل بفهمد مقدارى از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد، شستن همان مقدار كافى است. و اگر از طرف راست باشد بايد بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشويد. و اگر از سر و گردن باشد بايد بعد از شستن آن مقدار دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشويد.
مسأله 367 ـ اگر پيش از تمام شدن غسل، در شستن مقدارى از طرف چپ شك كند، شستن همان مقدار كافى است، ولى اگر بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست يا مقدارى از آن شك كند يا بعد از اشتغال به شستن طرف راست در شستن سر و گردن يا مقدارى از آن شك نمايد نبايد اعتنا كند.

[69]

غسل ارتماسى

مسأله 368 ـ در غسل ارتماسى بايد آب در يك آن، تمام بدن را بگيرد، پس اگر به نيت غسل ارتماسى يكباره يا به تدريج در آب فرو رود تا تمام بدن زير آب رود غسل او صحيح است.
مسأله 369 ـ در غسل ارتماسى اگر همه بدن زير آب باشد و بعد از نيت غسل، بدن را حركت دهد غسل او صحيح است. ولى بهتر است بيشتر بدن خارج از آب باشد و پس از نيت زير آب رود.
مسأله 370 ـ اگر بعد از غسل ارتماسى بفهمد به مقدارى از بدن آب نرسيده چه جاى آن را بداند يا نداند، بايد دوباره غسل كند.
مسأله 371 ـ اگر براى غسل ترتيبى وقت ندارد و براى ارتماسى وقت دارد، بايد غسل ارتماسى كند.
مسأله 372 ـ كسى كه روزه واجب گرفته يا براى حج يا عمره احرام بسته، نمى تواند غسل ارتماسى كند ولى اگر از روى فراموشى غسل ارتماسى كند صحيح است.

احكام غسل كردن

مسأله 373 ـ در غسل ارتماسى بايد تمام بدن پاك باشد ولى در غسل ترتيبى پاك بودن تمام بدن لازم نيست. و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتى را پيش از غسل دادن آن قسمت آب بكشد كافى است.
مسأله 374 ـ عرق جنب از حرام نجس نيست و كسى كه از حرام جنب شده اگر با آب گرم هم غسل كند صحيح است.
مسأله 375 ـ اگر در غسل به اندازه سر مويى از بدن نشسته بماند، غسل باطل است، ولى شستن جاهايى از بدن كه ديده نمى شود، مثل توى گوش و بينى، واجب نيست.
مسأله 376 ـ جايى را كه شك دارد از ظاهر بدن است يا از باطن آن بنابر احتياط واجب لازم است بشويد.
مسأله 377 ـ اگر سوراخ جاى گوشواره و مانند آن به قدرى گشاد باشد كه داخل آن ديده شود و جزء ظاهر بدن به حساب آيد، بايد آن را شست و اگر ديده نشود

[70]

و جزء ظاهر بدن محسوب نشود، شستن داخل آن لازم نيست.
مسأله 378 ـ چيزى را كه مانع رسيدن آب به بدن است بايد برطرف كند و اگر پيش از آن كه يقين كند برطرف شده غسل نمايد، غسل او باطل است.
مسأله 379 ـ اگر موقع غسل شك كند چيزى كه مانع از رسيدن آب باشد در بدن او هست يا نه، چنانچه شكش منشأ عقلايى داشته باشد، بايد وارسى كند تا مطمئن شود كه مانعى نيست.
مسأله 380 ـ در غسل بايد موهاى كوتاهى را كه جزء بدن حساب مى شود، بشويد و بنابر احتياط شستن موهاى بلند هم لازم مى باشد.
مسأله 381 ـ تمام شرطهايى كه براى صحيح بودن وضو گفته شد، مثل پاك بودن آب و غصبى نبودن آن، در صحيح بودن غسل هم شرط است ولى در غسل لازم نيست بدن را از بالا به پايين بشويد. و نيز در غسل ترتيبى، لازم نيست بعد از شستن هر قسمت فوراً قسمت ديگر را بشويد بلكه اگر بعد از شستن سر و گردن مقدارى صبر كند و بعد طرف راست را بشويد و بعد از مدتى طرف چپ را بشويد اشكال ندارد. ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند، اگر به اندازه اى كه غسل كند و نماز بخواند، بول و غائط از او بيرون نمى آيد، بايد هر قسمت را فوراً بعد از قسمت ديگر غسل دهد و بعد از غسل هم فوراً نماز بخواند، و همچنين است حكم زن مستحاضه كه بعداً گفته مى شود.
مسأله 382 ـ كسى كه قصد دارد پول حمامى را ندهد يا بدون اين كه بداند حمامى راضى است بخواهد نسيه بگذارد، اگرچه بعد حمّامى را راضى كند، غسل او باطل است.
مسأله 383 ـ اگر بخواهد پول حرام يا پولى كه خمس آن را نداده به حمامى بدهد، غسل او باطل است.
مسأله 384 ـ اگر حمّامى راضى باشد كه پول حمّام نسيه بماند ولى كسى كه غسل مى كند قصدش اين باشد كه طلب او را ندهد يا از مال حرام بدهد غسل او اشكال دارد.
مسأله 385 ـ اگر مخرج غائط را در آب خزينه تطهير كند و پيش از غسل شك كند كه چون در خزينه تطهير كرده حمامى به غسل كردن او راضى است يا نه، غسل او باطل است، مگر اين كه پيش از غسل حمامى را راضى كند.

[71]

مسأله 386 ـ اگر شك كند كه غسل كرده يا نه، بايد غسل كند ولى اگر بعد از غسل شك كند، كه غسل او درست بوده يا نه، لازم نيست دوباره غسل نمايد.
مسأله 387 ـ اگر در بين غسل حدث اصغر از او سر بزند، مثلاً بول كند، مى تواند غسل را تمام نمايد و بعد وضو بگيرد. و بهتر آن است كه غسل را احتياطاً به قصد آنچه بر ذمّه او است از اتمام يا اعاده از سر بگيرد ولكن وضوى بعد از غسل در اين صورت هم واجب است.
مسأله 388 ـ هرگاه به خيال اينكه به اندازه غسل و نماز وقت دارد براى نماز غسل كند، اگرچه بعد از غسل بفهمد كه به اندازه غسل وقت نداشته غسل او صحيح است.
مسأله 389 ـ كسى كه جنب شده اگر شك كند غسل كرده يا نه نمازهايى را كه خوانده صحيح است، ولى براى نمازهاى بعد بايد غسل كند.
مسأله 390 ـ كسى كه چند غسل بر او واجب است مى تواند به نيّت همه آنها يك غسل به جا آورد، يا آنها را جدا جدا انجام دهد.
مسأله 391 ـ كسى كه جنب است اگر بر جايى از بدن او آيه قرآن يا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، حرام است دست به آن نوشته بگذارد. و اگر بخواهد غسل كند بايد آب را طورى به بدن برساند كه دست او به نوشته نرسد.
مسأله 392 ـ كسى كه غسل جنابت كرده، نبايد براى نماز وضو بگيرد. بلكه با غسلهاى واجب ديگر غير از غسل استحاضه متوسطه، نيز مى تواند بدون وضو نماز بخواند اگرچه بهتر است وضو هم بگيرد.

استحاضه

يكى از خونهايى كه از زن خارج مى شود خون استحاضه است و زن را در موقع ديدن خون استحاضه، مستحاضه مى گويند.
مسأله 393 ـ خون استحاضه در بيشتر اوقات زرد رنگ و سرد است و بدون فشار و سوزش بيرون مى آيد و غليظ هم نيست ولى ممكن است گاهى سياه و سرخ و گرم و غليظ باشد و با فشار و سوزش بيرون آيد.

[72]

مسأله 394 ـ استحاضه سه نوع است
1 ـ قليله: اگر خون از پنبه اى كه زن داخل فرج مى گذارد عبور نكند و از طرف ديگر ظاهر نشود.
2 ـ متوسطه: اگر خون در پنبه فرو رود و از طرف ديگر ظاهر شود ولى به دستمالى كه معمولاً زنها براى جلوگيرى از خون مى بندند، نرسد.
3 ـ كثيره: اگر خون از پنبه به دستمال برسد.

احكام استحاضه

مسأله 395 ـ در استحاضه قليله بايد زن براى هر نماز يك وضو بگيرد و ظاهر فرج را هم اگر خون به آن رسيده آب بكشد و بنابر احتياط واجب پنبه را عوض كند يا آب بكشد.
مسأله 396 ـ اگر پيش از نماز يا در بين نماز خون استحاضه متوسطه ببيند بايد براى آن نماز غسل كند ولى در استحاضه متوسطه اگر قبل از نماز صبح غسل نمايد تا صبح روز ديگر براى هر نماز كارهاى استحاضه قليله كه در مسأله قبل گفته شد انجام دهد ولى اگر عمداً يا از روى فراموشى غسل نكند بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند و اگر براى آن هم غسل نكرد بايد قبل از نماز مغرب و عشاء غسل نمايد.
مسأله 397 ـ در استحاضه كثيره علاوه بر كارهاى استحاضه متوسطه كه در مسأله پيش گفته شد، بايد براى هر نماز دستمال را عوض كند، يا آب بكشد و يك غسل براى نماز ظهر و عصر و يكى براى نماز مغرب و عشا بجا آورد، و بين نماز ظهر و عصر فاصله نيندازد، و اگر فاصله بيندازد بايد براى نماز عصر دوباره غسل كند. و نيز اگر بين نماز مغرب و عشا فاصله بيندازد بايد براى نماز عشا دوباره غسل كند.
مسأله 398 ـ اگر خون استحاضه، پيش از وقت نماز هم بيايد اگرچه زن براى آن خون، وضو و غسل را انجام داده باشد بنابر احتياط واجب بايد در موقع نماز وضو و غسل را بجا آورد.
مسأله 399 ـ مستحاضه متوسطه كه بايد وضو بگيرد و غسل كند هركدام را اول بجا آورد صحيح است، ولى بهتر آن است كه اول وضو بگيرد.
مسأله 400 ـ اگر استحاضه قليله زن، بعد از نماز صبح، متوسطه شود، بايد براى نماز ظهر و عصر غسل كند، و اگر بعد از نماز ظهر و عصر متوسطه شود بايد براى

[73]

نماز مغرب و عشا غسل نمايد.
مسأله 401 ـ اگر استحاضه قليله يا متوسطه زن بعد از نماز صبح كثيره شود بايد براى نماز ظهر و عصر يك غسل، و براى نماز مغرب و عشا غسل ديگرى بجا آورد و اگر بعد از نماز ظهر و عصر كثيره شود، بايد براى نماز مغرب و عشا غسل نمايد.
مسأله 402 ـ مستحاضه كثيره يا متوسطه اگر پيش از داخل شدن وقت نماز براى نماز غسل كند، غسل او باطل است بلكه اگر نزديك اذان صبح براى نماز شب غسل كند و نماز شب را بخواند احتياط واجب آن است كه بعد از داخل شدن صبح، دوباره غسل و وضو را بجا آورد.
مسأله 403 ـ زن مستحاضه براى هر نمازى چه واجب باشد و چه مستحب، بايد وضو بگيرد و نيز اگر بخواهد نمازى را كه خوانده احتياطاً دوباره بخواند يا بخواهد نمازى را كه تنها خوانده است دوباره با جماعت بخواند بايد تمام كارهايى را كه براى استحاضه گفته شد انجام دهد، ولى براى خواندن نماز احتياط و سجده فراموش شده و تشهد فراموش شده و سجده سهو، اگر آنها را بعد از نماز فوراً بجا آورد لازم نيست كارهاى استحاضه را انجام دهد.
مسأله 404 ـ زن مستحاضه بعد از آنكه خونش قطع شد، فقط براى نماز اولى كه مى خواند بايد كارهاى استحاضه را انجام دهد و براى نمازهاى بعد لازم نيست.
مسأله 405 ـ اگر زن نداند استحاضه او چه قسم است، موقعى كه مى خواهد نماز بخواند بايد مقدارى پنبه داخل فرج نمايد و كمى صبر كند و بيرون آورد و بعد از آن كه فهميد استحاضه او كدام يك از آن سه نوع است، كارهايى را كه براى آن نوع دستور داده شده انجام دهد، ولى اگر بداند تا وقتى كه نماز بخواند استحاضه او تغيير نمى كند پيش از داخل شدن وقت هم مى تواند خود را وارسى نمايد.
مسأله 406 ـ زن مستحاضه اگر پيش از آن كه خود را وارسى كند مشغول نماز شود، چنانچه قصد قربت داشته و به وظيفه خود عمل كرده مثلاً استحاضه اش قليله بوده و به وظيفه استحاضه قليله عمل نموده، نماز او صحيح است و اگر قصد قربت نداشته يا عمل او مطابق وظيفه اش نبوده مثل آن كه استحاضه او متوسطه بوده و به وظيفه قليله رفتار كرده، نماز او باطل است.
مسأله 407 ـ زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسى نمايد بايد به آنچه مسلّماً وظيفه اوست عمل كند مثلاً اگر نمى داند استحاضه او قليله است يا متوسطه، بايد

[74]

كارهاى استحاضه قليله را انجام دهد، ولى اگر بداند سابقاً كدام يك از آن سه نوع بوده بايد به وظيفه همان نوع رفتار نمايد.
مسأله 408 ـ اگر خون استحاضه در باطن باشد و بيرون نيايد، وضو و غسل باطل نمى شود و اگر بيرون بيايد هرچند كم باشد، وضو و غسل را به تفصيلى كه گذشت باطل مى كند.
مسأله 409 ـ زن مستحاضه اگر بعد از نماز خود را وارسى كند و خون نبيند اگرچه بداند دوباره خون مى آيد، با وضويى كه دارد مى تواند نماز بخواند.
مسأله 410 ـ زن مستحاضه اگر بداند از وقتى كه مشغول وضو يا غسل شده خونى از او بيرون نيامده و تا بعد از نماز هم در داخل فرج نيست و بيرون نمى آيد مى تواند خواندن نماز را تأخير بيندازد.
مسأله 411 ـ زن مستحاضه اگر بداند كه پيش از گذشتن وقت نماز بكلّى پاك مى شود، يا به اندازه خواندن نماز، خون بند مى آيد، بايد صبر كند و نماز را در وقتى كه پاك است بخواند.
مسأله 412 ـ اگر بعد از وضو و غسل، خون در ظاهر قطع شود و مستحاضه بداند كه اگر نماز را تأخير بيندازد، به مقدارى كه وضو و غسل و نماز را بجا آورد، بكلّى پاك مى شود، بايد نماز را تأخير بيندازد و موقعى كه بكلى پاك شد، دوباره وضو و غسل را بجا آورد و نماز را بخواند. و اگر وقت نماز تنگ شد لازم نيست وضو و غسل را دوباره بجا آورد، بلكه با وضو و غسلى كه دارد مى تواند نماز بخواند.
مسأله 413 ـ مستحاضه كثيره و متوسطه وقتى بكلّى از خون پاك شد بايد غسل كند، ولى اگر بداند از وقتى كه براى نماز پيش، مشغول غسل شده ديگر خون نيامده لازم نيست دوباره غسل نمايد.
مسأله 414 ـ مستحاضه قليله بعد از وضو، و مستحاضه كثيره و متوسطه بعد از غسل و وضو، بايد فوراً مشغول نماز شود، ولى گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهاى قبل از نماز اشكال ندارد و در نماز هم مى تواند كارهاى مستحب مثل قنوت، و غير آن را بجا آورد.
مسأله 415 ـ زن مستحاضه اگر بين غسل و نماز فاصله بيندازد بايد دوباره غسل كند و بلافاصله مشغول نماز شود، ولى اگر خون در داخل فضاى فرج نيايد غسل لازم نيست.

[75]

مسأله 416 ـ اگر خون استحاضه زن جريان داشته باشد و قطع نشود، چنانچه براى او ضرر نداشته باشد بايد پيش از غسل و بعد از آن به وسيله پنبه از بيرون آمدن خون جلوگيرى كند ولى اگر هميشه جريان ندارد فقط بايد بعد از وضو و غسل از بيرون آمدن خون جلوگيرى نمايد، و چنانچه كوتاهى كند و خون بيرون آيد، بنابر احتياط واجب بايد دوباره غسل كند و وضو هم بگيرد و اگر نماز هم خوانده بايد دوباره بخواند.
مسأله 417 ـ اگر در موقع غسل، خون قطع نشود غسل صحيح است. ولى اگر در بين غسل، استحاضه متوسطه كثيره شود، واجب است غسل را از سر بگيرد.
مسأله 418 ـ احتياط واجب آن است كه زن مستحاضه در تمام روزى كه روزه است به مقدارى كه مى تواند از بيرون آمدن خون جلوگيرى كند.
مسأله 419 ـ روزه زن مستحاضه اى كه غسل بر او واجب مى باشد در صورتى صحيح است كه در روز غسلهايى را كه براى نمازهاى روزش واجب است انجام دهد، و نيز بنابر احتياط واجب بايد غسل نماز مغرب و عشاى شبى كه مى خواهد فرداى آن را روزه بگيرد بجا آورد، ولى اگر براى نماز مغرب و عشا غسل نكند و براى خواندن نماز شب، پيش از اذان صبح غسل نمايد و در روز هم غسلهايى را كه براى نمازهاى روزش واجب است بجا آورد، روزه او صحيح است.
مسأله 420 ـ اگر بعد از نماز عصر، مستحاضه شود و تا غروب غسل نكند روزه او صحيح است.
مسأله 421 ـ اگر استحاضه قليله زن پيش از نماز، متوسطه يا كثيره شود بايد كارهاى متوسطه يا كثيره را كه گفته شد انجام دهد. و اگر استحاضه متوسطه، كثيره شود بايد كارهاى استحاضه كثيره را انجام دهد و چنانچه براى استحاضه متوسطه غسل كرده باشد فايده ندارد و بايد دوباره براى كثيره غسل كند.
مسأله 422 ـ اگر در بين نماز، استحاضه متوسّطه زن كثيره شود، بايد نماز را بشكند و براى استحاضه كثيره غسل كند و كارهاى ديگر آن را انجام دهد و همان نماز را بخواند و اگر براى غسل وقت ندارد بايد تيمم كند; و وضو هم بگيرد و اگر براى وضو هم وقت ندارد يك تيمم ديگر بكند و اگر براى تيمم هم وقت ندارد نمى تواند نماز را بشكند و بايد نماز را تمام كند و بنابر احتياط واجب قضا نمايد، و همچنين است اگر در بين نماز، استحاضه قليله او متوسطه يا كثيره شود ولى اگر استحاضه متوسطه بود

[76]

بايد علاوه بر غسل، وضو هم بگيرد.
مسأله 423 ـ اگر در بين نماز، خون بند بيايد و مستحاضه نداند كه در باطن هم قطع شده بوده، بنابر احتياط واجب بايد وضو و غسل و نماز را دوباره بجا آورد.
مسأله 424 ـ اگر استحاضه كثيره زن متوسطه شود، بايد براى نماز اول عمل كثيره و براى نمازهاى بعد عمل متوسطه را بجا آورد. مثلاً اگر پيش از نماز ظهر استحاضه كثيره، متوسطه شود بايد براى نماز ظهر غسل كند و براى نماز عصر و مغرب و عشا فقط وضو بگيرد. ولى اگر براى نماز ظهر غسل نكند و فقط به مقدار نماز عصر وقت داشته باشد بايد براى نماز عصر غسل نمايد. و اگر براى نماز عصر هم غسل نكند بايد براى نماز مغرب غسل كند و اگر براى آن هم غسل نكند و فقط به مقدار نماز عشاء وقت داشته باشد بايد براى عشاء غسل نمايد.
مسأله 425 ـ اگر پيش از هر نماز خون مستحاضه كثيره قطع شود و دوباره بيايد براى هر نماز بايد يك غسل بجا آورد.
مسأله 426 ـ اگر استحاضه كثيره، قليله شود بايد براى نماز اول عمل كثيره و براى نمازهاى بعد عمل قليله را انجام دهد، و نيز اگر استحاضه متوسطه، قليله شود بايد براى نماز اوّل، عمل متوسطه و براى نمازهاى بعد عمل قليله را بجا آورد.
مسأله 427 ـ اگر مستحاضه يكى از كارهايى را كه بر او واجب مى باشد حتى عوض كردن پنبه را ترك كند، نمازش باطل است.
مسأله 428 ـ مستحاضه قليله اگر بخواهد غير از نماز كارى انجام دهد كه شرط آن وضو داشتن است مثلاً بخواهد جايى از بدن خود را به خط قرآن برساند بنابر احتياط واجب بايد وضو بگيرد زيرا وضويى كه براى نماز گرفته كافى نيست.
مسأله 429 ـ رفتن به مسجد الحرام و مسجد النبى و توقف در ساير مساجد و خواندن سوره اى كه سجده واجب دارد و نزديكى با شوهر، براى زن مستحاضه اشكال ندارد، هرچند احتياط مستحب در اين است كه براى اين كارها غسلهاى واجب خود را انجام داده باشد.
مسأله 430 ـ اگر زن در استحاضه كثيره يا متوسطه بخواهد پيش از وقت نماز جايى از بدن خود را به خط قرآن برساند بايد غسل كند و وضو هم بگيرد.
مسأله 431 ـ نماز آيات بر مستحاضه واجب است و بايد براى نماز آيات هم كارهايى را كه براى نماز يوميه گفته شد انجام دهد.

[77]

مسأله 432 ـ هرگاه در وقت نماز يوميه نماز آيات بر مستحاضه واجب شود اگر بخواهد هردو را پشت سر هم بجا آورد، بايد براى نماز آيات هم تمام كارهايى را كه براى نماز يوميه او واجب است انجام دهد و نمى تواند هردو را با يك غسل و وضو بجا آورد.
مسأله 433 ـ اگر زن مستحاضه بخواهد نماز قضا بخواند بايد براى هر نماز كارهايى را كه براى نماز ادا بر او واجب است بجا آورد.
مسأله 434 ـ اگر زن بداند خونى كه از او خارج مى شود خون زخم نيست و شرعاً حكم حيض و نفاس را ندارد بايد به دستور استحاضه عمل كند، حتى اگر شك داشته باشد كه خون استحاضه است يا خونهاى ديگر چنانچه نشانه آنها را نداشته باشد بنابر احتياط واجب بايد كارهاى استحاضه را انجام دهد.

حيــض

حيض خونى است كه غالباً در هر ماه چند روزى از رحم زنها خارج مى شود و زن را در موقع ديدن خون حيض، حائض مى گويند.
مسأله 435 ـ خون حيض در بيشتر اوقات، غليظ و گرم و رنگ آن سرخ مايل به سياهى يا سرخ تيره است و با فشار و كمى سوزش بيرون مى آيد.
مسأله 436 ـ زنهاى سيّده بعد از تمام شدن شصت سال قمرى يائسه مى شوند يعنى خون حيض نمى بينند و زنهايى كه سيّده نيستند، بعد از تمام شدن پنجاه سال قمرى يائسه مى شوند.