س 976: تأخير پرداخت خمس تا سال آينده چه حكمى
دارد؟
تأخير پرداخت خمس از سال خمسى به سال ديگر جايز
نيست، هر چند هر وقت آن را بپردازد اداى بدهى حاصل مىشود. مكلف پس از رسيدن سال
خمسى تا خمس مالش را نداده، نمىتواند در آن تصرف كند، و اگر در آن قبل از پرداخت
خمس تصرف كند، مقدار خمس آن را ضامن است، و چنانچه با عين مال غير مخمّس كالا يا
زمين و يا مانند آنها بخرد، معامله در مقدار خمس فضولى و موقوف بر اجازه ولىّ امر
خمس است، كه پس از اجازه ولىّ امر بايد خمس آن كالا يا زمين را به قيمت فعلى حساب
نمايد و آن را بپردازد.
س 977: من مالك مالى هستم كه مقدارى از آن نقد و
مقدار ديگر به صورت قرض الحسنه نزد بعضى از افراد است و از طرفى به علت خريد زمين
مسكونى مقروض هستم و بايد يكى از چكهاى آن را چند ماه ديگر بپردازم، آيا جايز است
بدهى زمين را از مبلغ مذكور (نقد و قرض الحسنه) كم كنم و خمس باقيمانده را بپردازم؟
همچنين آيا زمينى كه براى سكونت خريدارى شده، خمس دارد؟
مالى كه از درآمد سال به بعضى افراد قرض دادهايد،
اگر تا سر سال خمسى قابل وصول نباشد، پرداخت خمس آن تا وصول نشده است، واجب نيست و
اموالى كه از درآمد سال در دست شماست جايز است كه از آن، قبل از رسيدن سر سال خمسى،
بدهى خود را كه مهلت آن چند ماه ديگر مىرسد، بپردازيد، ولى اگر در اثناى سال آن را
در اداى قرض مصرف نكنيد و سر سال خمسى شما برسد، نمىتوانيد قرض خود را از آن مبلغ
استثنا كنيد، بلكه واجب است خمس همه آن را بپردازيد. ولى اگر بنا داريد تمام يا
قسمتى از آن را تا چند ماه ديگر صرف اداى بدهى خود نمائيد و چنانچه بخواهيد خمس آن
را بپردازيد، باقيمانده وافى براى اداى بدهى نيست و از اين بابت در زحمت و مشقت
قرار مىگيريد، در اين صورت پرداخت خمس آنچه را كه مىخواهيد صرف اداى بدهى نمائيد،
واجب نيست. اما زمينى كه براى سكونت مورد نياز از درآمد بين سال تهيه مىشود، خمس
ندارد.
س 978: از آنجا كه تا كنون ازدواج نكردهام، آيا
جايز است مقدارى از مالى را كه در حال حاضر دارم، براى هزينههائى كه در آينده به
آنها نياز دارم، پس انداز كنم؟
پس انداز درآمد سال اگر براى هزينه ازدواج در چند
ماه آينده باشد، به نحوى كه اگر خمس آن را بپردازيد نتوانيد تمام هزينه ازدواج را
تأمين نمائيد، خمس ندارد.
س 979: سر سال خمسى من آخر ماه دهم از هر سال است،
آيا حقوق ماه دهم را كه در آخر آن مىگيرم، خمس دارد؟ اگر بعد از دريافت، مقدار
باقيمانده آن را (كه طبق عادت، هر ماه پس انداز مىشود) به همسرم هديه كنم، آيا خمس
به آن تعلق مىگيرد؟
حقوقى كه قبل از سال خمسى دريافت مىكنيد و يا قبل
از آخرين روز سال خمسى قابل دريافت است، پرداخت خمس مقدار زائد بر مؤونه سال آن
واجب است. اما آنچه به همسر خود يا به ديگرى هديه مىنمائيد، اگر صورىو به قصدفرار
از خمسنباشد و بهمقدار مناسببا شأنعرفىشما باشد، خمس ندارد.
س 980: پول يا كالاى مخمسى دارم كه اقدام به مصرف
آن كردهام، آيا جايز است در پايان سال، مقدارى از درآمد سال به جاى آن پول يا
كالائى كه خمس آن پرداخت شده، استثنا شود؟
چيزى از درآمد سال به جاى مال مخمسى كه مصرف شده،
استثنا نمىشود.
س 981: اگر مالى كه خمس ندارد مانند جايزه و مانند
آن، با سرمايه مخلوط شود، آيا در پايان سال خمسى جايز است كه آن را از سرمايه
استثنا كرد و سپس خمس بقيه اموال را پرداخت؟
استثناى آن اشكال ندارد.
س 982: سه سال پيش مغازهاى را با مالى كه خمس آن
پرداخت شده، افتتاح كردم و سر سال خمسىام هم پايان سال شمسى يعنى شب عيد نوروز
است، و تاكنون هرگاه سر سال خمسىام رسيده، مشاهده كردهام كه همه سرمايهام به
صورت قرض بر عهده مردم است و در عين حال خودم هم مبلغ زيادى بدهكارم، اميدواريم ما
را نسبت به تكليفمان راهنمائى فرمائيد.
اگر سر سال خمسى چيزى از سرمايه و سود نزد شما
نباشد و يا چيزى بر سرمايه شما افزوده نشده باشد، پرداخت خمس بر شما واجب نيست و
طلبهاى شما كه ناشى از فروش نسيه كالا به مردم است، جزء درآمد سالى محسوب مىشود كه
آنها را دريافت مىكنيد.
س 983: تعيين قيمت كالاهاى موجود در مغازه، هنگام
حساب سال خمسى، مشكل است، چگونه بايد آن را حساب كرد؟
تعيين قيمت اجناس موجود در مغازه به هر صورت ممكن
هر چند با تخمين، براى محاسبه درآمد سال كه بايد خمس آن پرداخت شود، واجب است.
س 984: اگر چند سال درآمد سالانهام را محاسبه
نكنم تا اينكه اموال من نقد و سرمايهام زياد شود و بعد از آن، خمس غير از سرمايه
قبلى ام را بپردازم، آيا اين كار اشكال دارد؟
اگر در اموال شما هنگام رسيدن سال خمسى، خمس هر
چند به مقدار كم باشد، تا خمس آن را نپردازيد، حق تصرف در آن اموال را نداريد، و
اگر با عين آن اموال قبل از پرداخت خمس خريد و فروش كنيد، معامله نسبت به مقدار خمس
آن، فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است.
س 985: خواهشمنديم آسانترين راه ممكن براى پرداخت
خمس توسط صاحب مغازه را بيان فرمائيد.
هر چه كالا و پول نقد دارد، در سر سال خمسى حساب
كرده و قيمت گذارى مىكند و سپس مجموعه آن را با سرمايه اصلى مىسنجد، اگر چيزى
اضافه بر سرمايه موجود باشد، سود محسوب مىشود و به آن خمس تعلق مىگيرد.
س 986: سر سال خمسىام را اول ماه سوم سال گذشته
قرار دادهام و در همين تاريخ براى محاسبه خمس سود حساب بانكىام مراجعه كردم، آيا
اين روش براى حساب سال مالى درست است؟
ابتداى سال خمسى شما، روزى است كه براى اولين بار
سود قابل دريافت براى شما حاصل شده است، و تأخير ابتداى سال از آن روز براى شما
جايز نيست.
س 987: اگر وسائل و چيزهاى مورد نياز زندگى مانند
ماشين، موتور، فرش كه خمس آن داده نشده است، فروخته شود، آيا پس از فروش بايد خمس
آنها فورا پرداخت شود؟
وسايل ذكر شده اگر جزو احتياجات زندگى بوده و از
درآمد بين سال آن را تهيه كرده است، پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر وسايل را با
پولى كه سال بر آن گذشته بدون اداى خمس تهيه كرده، بايد خمس پول خريد آنها را بدهد،
هر چند آن وسايل را نفروشد و اگر حساب سال نداشته در مورد پول خريد آنها بايد با
يكى از نمايندگان ما مصالحه نمايد.
س 988: كسى كه نياز به تهيه يكى از لوازم خانگى
مانند يخچال دارد و استطاعت خريد آن را يكجا ندارد و ماهيانه پولى پسانداز
مىنمايد تا وقتى كه پول به حد لازم رسيد، آن را خريدارى نمايد، اكنون كه سال خمسى
او رسيده، آيا به پولى كه به اين منظور كنار گذاشته شده، خمس تعلق مىگيرد؟
پول پس انداز شده اگر جهت تهيه مايحتاج زندگى در
آينده نزديك (مثلا دو تا سه ماه پس از پايان سال خمسى) مورد نياز باشد، خمس ندارد.
س 989: اگر كسى قبل از سال خمسىاش، مقدارى از
درآمد خود را به كسى قرض دهد و بعد از گذشت چند ماه از سر سال خمسى خود آن را
دريافت كند، اين مبلغ چه حكمى دارد؟
پرداخت خمس قرض پس از گرفتن آن از بدهكار،
واجباست.
س 990: اشيائى را كه انسان در طول سال خمسى مىخرد
و سپس آن را بعد از سال خمسىاش مىفروشد، چه حكمى دارد؟
اشياء ياد شده اگر جزو لوازم زندگى است و جهت
استفاده شخصى خريده است، خمس ندارد؛ ولى اگر آن را براى فروش خريده و فروش آن هم تا
سر سال خمسى ممكن است، پرداخت خمس سود آن واجب است. در غير اين صورت، تا آن را
نفروخته، خمس ندارد و هنگامى كه آن را فروخت، سود حاصل از فروش آن از درآمدهاى همان
سال فروش محسوب مىشود.
س 991: اگر كارمندى حقوق سال خمسى خود را بعد از
رسيدن آن دريافت كند، آيا دادن خمس بر او واجب است يا خير؟
اگر تا سر سال خمسى قابل دريافت باشد، پرداخت خمس
آن واجب است، هر چند هنوز آن را نگرفته باشد؛ در غير اين صورت، جزء درآمدهاى سالى
كه آن را دريافت مىكند، محسوب مىشود.
س 992: خمس سكههاى طلا كه قيمت آنها هميشه در حال
تغيير است، چگونه است؟
اگر قصد دارد خمس را از قيمت آنها بدهد، ملاك،
قيمت روز پرداخت است.
س 993: اگر شخصى سال مالى خود را به قيمت طلا
محاسبه نمايد، به طور مثال اگر همه سرمايهاش معادل با صد سكه طلا از نوع بهار
آزادى باشد كه مقدار بيست سكه از آن را به عنوان خمس پرداخته و هشتاد سكه مخمس باقى
بماند و در سال بعد اگر قيمت سكه افزايش يابد (ولى سرمايه او معادل همان هشتاد سكه
است)، آيا به آن خمس تعلق مىگيرد؟ آيا واجب است كه خمس افزايش قيمت را بپردازد؟
ملاك در استثناى سرمايه مخمس، همان سرمايه اصلى
است. اگر سرمايه اصلى كه با آن كار مىكند، سكههاى طلا از نوع مثلا بهار آزادى
باشد، در سر سال مالى سكههاى مخمس استثنا مىشوند، هر چند قيمت آنها به واحد ريال
نسبت به سال گذشته، افزايش يافته باشد. ولى اگر سرمايه او پول نقد يا كالا باشد كه
در سر سال خمسى آن را با سكههاى طلا مقايسه كرده و خمس آن را داده باشد، بايد در
سر سال خمسى آينده فقط قيمت سكههاى طلا را كه سال گذشته آنها را حساب كرده، استثنا
كند نه تعداد سكهها را. بنابراين اگر قيمت سكهها در سال آينده افزايش يابد، مقدار
افزايش قيمت، استثنا نمىشود، بلكه سود محسوب شده و پرداخت خمس آن واجب است.
تعيين سال مالى
س 994: كسى كه اطمينان دارد به اينكه چيزى از
درآمد سالانهاش تا پايان سال باقى نمىماند، بلكه تمامى درآمد و منفعت او در خلال
سال خرج هزينههاى زندگى او مىشود، آيا واجب است براى خود سال خمسى تعيين كند؟ كسى
كه بر اثر اطمينان به اينكه چيزى از درآمدش زياد نمىآيد، سال خمسى تعيين نكرده، چه
حكمى دارد؟
ابتداى سال خمسى با تعيين از جانب مكلّف مشخص
نمىشود، بلكه يك امر واقعى است كه براى كسى كه شغل او كاسبى است با شروع كاسبى و
براى كشاورز با رسيدن وقت برداشتِ محصول و براى كارگر و كارمند با دستيابى به اولين
درآمد، آغاز مىشود. حساب سر سال خمسى و محاسبه درآمد سالانه واجب مستقلى نيست،
بلكه راهى براى شناخت مقدار خمس است و وقتى محاسبه واجب مىشود كه بداند خمسى به او
تعلق گرفته، ولى مقدار آن را نمىداند و اگر از منفعت كسب چيزى نزد او نماند و همه
آن در مؤونه زندگى مصرف شود، خمس هيچكدام از آنها بر او واجب نيست.
س 995: آيا ابتداى سال مالى همان ماه اول كار است
يا اولين ماهى كه حقوق دريافت مىكند؟
شروع سال خمسى حقوق بگيران اعم از كارگران و
كارمندان و غيره همان روز اولى است كه مزد يا حقوق خود را دريافت مىكنند و يا
مىتوانند دريافت نمايند.
س 996: تعيين ابتداى سال براى پرداخت خمس چگونه
است؟
شروع سال خمسى نياز به تعيين از سوى خود مكلف
ندارد، بلكه خود بخود بر اساس چگونگى حصول درآمد سالانه متعيّن مىشود. بنابراين
ابتداى سال خمسى امثال كارگران و كارمندان از اولين روز امكان دريافت اولين درآمد
از درآمدهاى كار و كارمندى است، و سال خمسى تجّار و مغازه داران از تاريخ شروع به
خريد و فروش و سال خمسى امثال كشاورزان از تاريخ برداشت اولين محصول كشاورزى سال
شروع مىشود.
س 997: آيا تعيين سال خمسى بر جوانان مجردى كه با
پدر و مادر خود زندگى مىكنند، واجب است؟ ابتداى سال خمسى آنان از چه زمانى است و
چگونه بايد آن را حساب كنند؟
اگر جوان مجرد درآمد شخصى هر چند به مقدار كم
داشته باشد، واجب است كه سال خمسى تعيين نموده و درآمد سالانه خود را محاسبه كند تا
در صورتى كه چيزى از درآمد تا پايان سال باقى ماند، خمس آن را بپردازد و ابتداى سال
خمسى او هنگام حصول اولين درآمد است.
س 998: آيا زن و شوهرى كه حقوق خود را به طور
مشترك در امور منزل مصرف مىكنند، مىتوانند سال خمسى مشترك داشته باشند؟
هر يك از آنان سال خمسى مستقلى به حساب درآمد خودش
دارد، و واجب است، هر كدام خمس باقيمانده حقوق و درآمد سالانه خود را در پايان سال
خمسى بپردازد.
س 999: من زنى خانهدار و مقلد حضرت امام «قدس
سره» هستم و همسرم سال خمسى دارد كه در آن هنگام خمس اموال خود را مىپردازد و من
نيز گاهى درآمدى دارم، آيا مىتوانم براى خودسال خمسى جهت پرداخت خمس قرار دهم و
ابتداى آن را زمان دستيابى به اولين سودى كه خمس آن را ندادهام، قرار دهم و در
پايان سال خمس باقيمانده را بعد از كم كردن مؤونه بپردازم؟ آيا به آنچه در طول سال
خرج زيارت، هديه و مانند آن كردهام، خمس تعلق مىگيرد؟
بر شما واجب است كه زمان دستيابى به اولين درآمد
سال را ابتداى سال خمسى خود قرار دهيد، و هر چه را در طول سال از منفعت كسب خرج
مصارف شخصى خود از قبيل آنچه ذكر كردهايد، مىكنيد خمس ندارد و هر چه از منفعت كسب
سال، از مؤونه و مخارج سالانهتان تا سر سال زياد بيايد، واجب است كه خمس آن را
بپردازيد.
س 1000: آيا سال خمسى بايد شمسى باشد يا قمرى؟
مكلّف در اين مورد مخيّر است.
س 1001: شخصى مىگويد كه سر سال خمسىاش ماه
يازدهم سال بوده است، ولى بر اثر فراموش كردن آن، قبل از پرداخت خمس در ماه دوازدهم
براى خانهاش فرش و ساعت و موكت خريده است و در حال حاضر تصميم گرفته كه سال خمسى
اش را به ماه رمضان تغيير دهد، اشاره به اين نكته لازم است كه اين شخص مبلغ هشتاد و
سه هزار تومان سهمين مربوط به سال گذشته و امسال بدهكار است كه آن را به صورت قسطى
مىپردازد، نظر شريف حضرتعالى راجع به سهم امام و سادات كالاهاى مذكور چيست؟
تقديم و تأخير سال خمسى جايز نيست مگر با اجازه
ولى امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به اينكه موجب وارد شدن ضرر به
صاحبان خمس نشود، و در مورد اجناسى كه پول پرداختى بابت خريد آن از درآمد سال قبل
بوده است، بايد خمس آن پولها پرداخت شود.
س 1002: آيا انسان مىتواند خودش خمس مالش را حساب
نموده و سپس آنچه را بر او واجب است به وكلاى جنابعالى بپردازد؟
اشكال ندارد.