س 925: افرادى هستند كه خمس بر آنها واجب است، ولى
تاكنون آن را نپرداختهاند و در حال حاضر هم توانايى پرداخت آن را ندارند و يا بر
آنها بسيار دشوار است، حكم آنان در اين باره چيست؟
مجرد عدم توانائى يا دشوارى پرداخت خمس موجب برائت
ذمه و سقوط تكليف نيست، بلكه اداى آن تا حد امكان واجب است، چنين افرادى مىتوانند
با دست گردانِ مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وكيل او، آن را به تدريج برحسب
استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
س 926: خانهاى دارم كه داراى وام قسطبندى شده است
و مالك محلى تجارى هستم كه در آن كاسبى مىكنم و براى عمل به وظيفه شرعىام، سال
خمسى براى خود تعيين كردهام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه
معاف كنيد. ولى توان پرداخت خمس محل تجارى را به صورت قسطى دارم؟
خانه مسكونى شما در فرض سؤالكه نسيه خريدارى شده
خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محل تجارىتان واجب است، هرچند به تدريج بعد از دست
گردان با يكى از وكلاى مجاز ما باشد.
س 927: شخصى در خارج به سر مىبرد كه خمس اموالش
را نمىپرداخته است و خانهاى با مال غير مخمّس خريده كه در حال حاضر مال كافى براى
اداى خمس آن ندارد، ولى هرسال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى كه بدهكار است
مىپردازد، آيا اين كار او صحيح است يا خير؟
در فرض سؤال بايد خمسى را كه برعهده دارد، دست
گردان كند تا بعدا آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به
يكى از وكلاى ما مراجعه نمايد.
س 928: شخصى چندين سال است كه خمس درآمد سالانه
خود را نمىپرداخته، و فعلا نمىداند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال
حاضر چگونه مىتواند خود را از خمس برىالذمّه نمايد؟
واجب است تمام اموالى را كه خمس به آنها تعلق
گرفته، حساب كند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشكوك بايد با ولىّ امر خمس يا
وكيل او مصالحه نمايد.
س 929: من جوانى هستم كه با خانوادهام زندگى
مىكنم، پدرم خمس و زكاتش را نمىپردازد، حتى خانهاى را با مال ربوى ساخته است و
حرام بودن غذائى كه در خانه مىخورم، آشكار است. با توجه به اينكه نمىتوانم از
خانوادهام جدا شوم، اميدوارم تكليف مرا در اين باره بيان فرمائيد؟
بر فرض كه يقين داشته باشيد كه اموال پدرتان مخلوط
با رباست و يا او خمس و زكات خود رإ؛ئئ نمىپردازد، لازمهاش يقين به حرمت چيزى كه
او مصرف مىكند و يا اموال وى كه شما در آن تصرف مىكنيد، نيست، و تا يقين به حرمت
اين اموال پيدا نكردهايد، استفاده از آن براى شما اشكال ندارد. البته، اگر يقين به
حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مىكنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براى شما
جايز نيست مگر آنكه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد كه
در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشكال ندارد، ولى ضامن خمس، زكات
و مال ديگران كه در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.
س 930: من اطمينان دارم كه پدرم خمس و زكاتش را
نمىپردازد، و وقتى به او تذكر مىدهم، در پاسخ مىگويد كه ما مستحق هستيم و خمس و
زكاتى بر ما واجب نيست، حكم اين مسأله چيست؟
اگر پدرتان مالى كه خمس و زكات به آن تعلق بگيرد،
نداشته باشد، خمس و زكات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما لازم نيست.
س 931: ما با اشخاصى معامله مىكنيم كه خمس
نمىدهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و
با آنان غذا مىخوريم، اين مسأله چه حكمى دارد؟
اگر يقين به وجود خمس در اموالى داريد كه از طريق
خريد و فروش از آنان گرفتهايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف مىكنيد، معامله در
مقدار خمس موجود در اموالى كه از طريق خريد و فروش از آنان مىگيريد، فضولى است و
احتياج به اجازه ولىّ امر خمس يا وكيل او دارد، و تصرف در اموال ايشان براى شما
جايز نيست مگر اينكه ترك معاشرت و خوددارى از خوردن غذاى آنان و تصرف در اموالشان
براى شما حرجى باشد كه در اين صورت تصرف جايز است، ولى ضامن خمس اموالى كه در آنها
تصرف مىكنيد، هستيد.
س 932: اگر شخصى مالى را كه خمس آن داده نشده، به
مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟
اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن
جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به خمس آن، به ولى امر خمس يا وكيل او
مراجعه نمايند.
س 933: معاشرت با مسلمانانى كه به امور دينى بخصوص
نماز و خمس پايبند نيستند، چه حكمى دارد؟ آيا غذاخوردن در خانههاى آنان اشكال
دارد؟ در صورت اشكال داشتن، كسى كه چندين بار اين كار را انجام داده، چه حكمى دارد؟
اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد ايشان در عدم
التزام به امور دينى نباشد، اشكال ندارد، مگر آنكه ترك معاشرت با آنان مؤثر در
اهتمام ايشان به امور دينى باشد كه در اين صورت واجب است كه معاشرت به طور موقت از
باب نهى از منكر ترك شود، ولى استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا
يقين به تعلق خمس به آن نداشته باشيد، اشكال ندارد.
س 934: يكى از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت
مىكند، به تازگى متوجه شدهام كه شوهر او خمس نمىدهد، آيا خوردن غذاى كسى كه خمس
نمىدهد، براى من جايز است؟
تا علم به تعلّق خمس به غذايى كه در اختيار شما
قرار داده مىشود، نداريد، خوردن آن اشكال ندارد.
س 935: فردى براى اولين بار مىخواهد خمس اموالش
را حساب كند، خانه مسكونى كه نمىداند با چه مالى آن را خريده، چه حكمى دارد؟ در
صورتى كه بداند آن را با مالى كه چند سال پسانداز شده، خريده است، حكم آن چيست؟
خانه مسكونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال
مىدهد كه با مالى كه شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از
بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد كه آن را با درآمد كسب خود خريده است،
ليكن نمىداند كه آيا درآمد كسب را در بين سال صرف خريد آن كرده است يا پس از پايان
سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يكى از وكلاى ما مصالحه نمايد و اگر يقين
دارد خانه را از درآمد كسبى كه چند سال پس انداز كرده است پيش از پرداخت خمس آن
خريده است، بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد.
س 936: عالمى در يكى از شهرها مبلغى را به عنوان
خمس دريافت كرده، ولى براى او انتقال عين آن مال به شما يا دفترتان مشكل است، آيا
مىتواند آن را از طريق بانك حواله كند؟ با توجه به اينكه مالى كه از بانك گرفته
مىشود عين مالى كه در آن شهر به بانك پرداخت شده، نيست؟
تحويل خمس و ساير حقوق شرعى از طريق بانك اشكال
ندارد.
س 937: اگر زمينى را با مال غير مخمّس بخرم، آيا
نماز خواندن در آن زمين جايز است يإ؛ؤؤ خير؟
اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد،
معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را
اجازه و تنفيذ نكند، نماز خواندن در آن جايز نيست.
س 938: اگر مشترى بداند كه به عين مالى كه خريده،
خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرف در آن كالا براى او جايز
است؟
با فرض وجود خمس در كالا، معامله به مقدار خمس
فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است.
س 939: اگر صاحب مغازهاى نداند كه مشترى كه با او
معامله مىكند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب
است؟
تا زمانى كه علم به وجود خمس در پولى كه مشترى به
او مىپردازد، نداشته باشد، چيزى برعهده او نيست و وظيفهاى هم نسبت به فحص ندارد.
س 940: اگر مثلا چهار نفر با هم صد هزار تومان به
عنوان شراكت براى به كارگيرى در يك كار توليدى سرمايهگذارى كنند و يكى از آنها خمس
ندهد، آيا شراكت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريكان مىتوانند مال فردى را
كه خمس نمىدهد به عنوان قرضالحسنه گرفته و به كار بياندازند؟ و به طور كلى اگر
چند نفر با هم شريك باشند، آيا بر هر كدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را به
طور مستقل بپردازد يا اينكه خمس بايد از صندوق مشترك پرداخت شود؟
شراكت با شخصى كه به سرمايهاش خمس تعلق گرفته ولى
آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولى است كه بايد نسبت به آن به ولىّ امر
مراجعه شود، و اگر بعضى از شركاء خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرف در
سرمايه مشترك جايز نيست، و هنگامى كه شركاء سود حاصل از سرمايه مشترك را دريافت
مىكنند، هركدام از آنان مكلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را سر سال خمسى
بپردازند.
س 941: اگر شركاى من حساب سال خمسى نداشته باشند،
تكليف من چيست؟
بر هريك از شركاء واجب است كه حقوق شرعى سهام خود
را بپردازند تا تصرفات آنان در مال مشترك حلال باشد، و اگر بقيه شريكها آن را
پرداخت نمىكنند و انحلال شركت و جداشدن از آنان براى شما ضررى يا حرجى باشد، مجاز
هستيد به شراكت خود با آنان ادامه دهيد.