س 900: شخصى داراى كتابخانهاى شخصى است كه مدتى
از آن كتابها استفاده مىنموده است، فعلا چند سال است كه از آن استفاده نمىكند،
ولى احتمال مىدهد كه در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتى كه از كتابها استفاده
نمىكند، به آن خمس تعلّق مىگيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقى بين اينكه خودش خريده
باشد يا پدرش، وجود دارد؟
اگر كتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براى
مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد، حتى اگر پس
از سال اول از آن استفاده نكند. همچنين اگر كتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر
و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمىگيرد.
س 901: آيا به طلائى كه شوهر براى همسرش مىخرد،
خمس تعلّق مىگيرد؟
اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از
مؤونه سال محسوب مىشود و خمس ندارد.
س 902: آيا به پولى كه براى خريد كتاب از نمايشگاه
بينالمللى كتاب در تهران قبل از تحويل آن پرداخت شده، ولى هنوز كتابها ارسال نشده
است، خمس تعلّق مىگيرد؟
اگر كتابهاى مزبور، مورد نياز و به مقدار متناسب
با شأن عرفى شخص بوده و تهيه آن متوقف بر پيش پرداخت قيمت آن باشد، خمس ندارد.
س 903: اگر فردى زمين دومى كه مناسب شأن او و مورد
نياز جهت ساختمان مسكن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت
آن را ندارد و يا در يك سال نمىتواند آن را تكميل كند، آيا پرداخت خمس آن بر او
واجب است؟
در عدم وجوب خمس، در زمينى كه براى ساخت مسكن بدان
نياز دارد، فرقى بين اينكه يك قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يك مسكن باشد يا چند
مسكن، وجود ندارد، بلكه ملاك، صدق عنوان نياز به آن به مقتضاى موقعيت و شأن عرفى وى
و همچنين وضع مالى او براى ساخت تدريجى آن است.
س 904: يك سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده
از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن كافى است؟
معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان
نياز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده
نشود.
س 905: اگر فرش و ظرفها اتفاقا در طول سال مورد
استفاده قرار نگيرد، ولى براى استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها
واجب است؟
در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست.
س 906: با توجه به فتواى امام خمينى «قدس سره» در
مسأله جهيزيه عروس كه دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مىبرد، اگر در منطقهاى رسم
براين باشد كه خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه كنند و به
مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حكمى
دارد؟
اگر تهيه اساس و لوازم زندگى براى آينده، عرفا جزء
مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.
س 907: آيا استفاده از يك جلد از دوره كتابى كه از
چندين جلد تشكيل شده (مانند وسائل الشيعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آندوره مىشود
يا اينكه بايد از هر جلد كتاب يك صفحه خوانده شود؟
اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدى
كه به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره كامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت
بايد خمس مجلّداتى كه الآن مورد نياز نيست، پرداخت شود، و مجرد خواندن يك صفحه از
هر جلد كتاب، براى ساقط شدن خمس كافى نيست.
س 908: داروهايى كه از درآمد وسط سال خريده شده و
پول آن توسط سازمان تأمين اجتماعى پرداخت مىشود، اگر بدون فاسد شدن تا سر سال خمسى
باقى بماند، خمس به آن تعلّق مىگيرد يا خير؟
اگر خريد داروها جهت استفاده از آن در مواقع نياز
باشد و در معرض احتياج هم باشد، خمس ندارد.
س 909: شخصى خانهاى براى سكونت ندارد و براى خريد
مسكن يا تهيه مايحتاج زندگى، مالى را پسانداز كرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟
مال پس انداز شده از منفعت كسب اگر براى تأمين
هزينههاى زندگى باشد، سر سال خمسى، خمس دارد مگر اين كه پس انداز براى تهيّه لوازم
ضرورى زندگى و يا تأمين هزينههاى لازم باشد كه در اين صورت اگر بعد از سال خمسى در
آينده نزديك (مثلا دو سه ماه پس از سال خمسى) در راههاى مذكور مصرف شود، خمس
ندارد.
س 910: همسر من قالى مىبافد كه سرمايه آن متعلّق
به خود ماست و براى تهيه آن قرض گرفتهايم، در حال حاضر قسمتى از فرش بافته شده است
و از آنجا كه سال خمسى من به پايان رسيده، آيا پس از تمام شدن فرش و فروش آن براى
تهيه احتياجات خانه، به مقدار بافته شده خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ سرمايه ما از جهت
خمس چه وضعيتى دارد؟
پس از استثناى سرمايه كه قرض است از قيمت فروش
قالى، باقيمانده جزء سود سال فروش محسوب مىشود، بنابراين اگر در سالى كه بافت قالى
تمام و فروخته شده، در مخارج زندگى مصرف شود، خمس ندارد.
س 911: تمام دارائى من ساختمان سه طبقهاى است كه
هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يك طبقه من زندگى مىكنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم
سكونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق مىگيرد يا اينكه بعد از
وفات من خمس دارد تا به ورثهام وصيت كنم كه بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟
ساختمان مورد سؤال خمس ندارد، البته كسى كه حساب
سال نداشتهاست بايد بهنحوى مصالحهنمايد.
س 912: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مىشود؟
لوازمى كه با استفاده از آنها عين آن باقى مىماند
مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولى از نيازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غير
آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد.
س 913: شخصى خانه ملكى براى سكونت ندارد، لذا
زمينى خريده تا در آن خانهاى براى خودش بسازد، ولى چون پول كافى براى ساخت نداشته،
سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ بر فرض
وجوب، آيا خمس پول خريد را بايد بپردازد يا قيمت فعلى زمين را؟
اگر زمين را از منفعت كسب سال، براى ساخت مسكن
مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.
س 914: در سؤال قبلى، اگر آن شخص شروع به ساختن
خانه كند، ولى قبل از اتمام آن، سال خمسى برسد، آيا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف
كرده، واجب است؟
در فرض سؤال، خمس ندارد.
س 915: اگر شخصى براى آينده فرزندانش، با اينكه
خودش در طبقه اول زندگى مىكند، اقدام به ساختن طبقه دوم كند، آيا با وجود عدم نياز
به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج كرده، واجب است؟
اگر ساختن طبقه دوم براى آينده فرزندانش در حال
حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد
و در صورتى كه اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نياز
ندارند، پرداخت خمس آن واجب است.
س 916: شما مىفرماييد آنچه از مخارج سال محسوب
مىشود، خمس ندارد، پس شخصى كه خانهاى براى سكونت ندارد، ولى مالك قطعه زمينى است
كه يك سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نمىتواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج
او محسوب نمىشود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد.
اگر زمين را براى ساخت مسكن مورد نياز، در آن، از
درآمد بين سال خريده باشد، جزء مخارج كنونى وى محسوب مىشود و خمس آن واجب نيست،
ولى اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براى ساخت خانه خريده باشد،
پرداخت خمس آن واجباست.
س 917: سر سال خمسى من اول شهريور است، معمولا
امتحانات دانشگاهها و مدارس در ارديبهشت و خرداد برگزار مىشود و بعد از شش ماه،
اجرت اضافهكارى ما در ايام امتحانات پرداخت مىشود، خواهشمندم توضيح فرماييد كه
اگر اجرت كارى را كه قبل از پايان سال خمسى انجام دادهام، بعد از پايان سال دريافت
كنم، آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟
حقوق معوّقه جزئى از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب
مىشود نه سال اضافه كارى، و اگر در هزينههاى سال دريافت مصرف شود، خمس ندارد.
س 918: گاهى لوازم منزل مثل يخچال به قيمتى كمتر
از قيمت بازار به ما فروخته مىشود، اين لوازم در آينده يعنى پس از ازدواج مورد
نياز ماست، با توجه به اينكه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلى
تهيه كنيم، آيا به آنها كه در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق
مىگيرد؟
اگر آنها را با منفعت كسب سال براى استفاده در
آينده خريدهايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را
در سر سال خمسى بپردازيد، مگر آنكه به علت عدم توانايى از تهيه يك باره آن هنگام
نياز، ناگزير از تهيه تدريجى و نگهدارى آن براى زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم
به اندازه شأن عرفى شما باشد، كه در اين صورت جزء مؤونه محسوب مىشود و خمس ندارد.
س 919: مبالغى را كه انسان براى امور خيريه مانند
كمك به مدارس، آسيبديدگان از سيل و ملت فلسطين و بوسنى، انفاق مىكند، آيا از
مؤونه سال محسوب مىشود و خمس ندارد؟
اين چنين انفاقها از مخارج سال انفاق محسوب مىشود
و خمس ندارد.
س 920: مبلغى را در سال گذشته براى خريد فرش
پسانداز كرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خريد آن مراجعه نموديم تا
اينكه قرار شد يكى از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم كند، اين كار تا
ماه دوم سال جديد طول كشيد، با توجه به اينكه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى
است، آيا به آن مبلغ خمس تعلق مىگيرد؟
مبلغ مذكور و فرش تهيه شده در فرض سؤال خمس ندارد.
س 921: تعدادى از اشخاص اقدام به تأسيس مدرسه
خصوصى (غيرانتفاعى) كردهاند و بعد از استفاده از سرمايه كمى كه اعضا داشتند، هيئت
مؤسسّ تصميم گرفت براى تأمين مخارج آن از بانك وام بگيرد و همچنين مقرر نمود كه
براى تكميل سرمايه و پرداخت اقساط بانك، هريك از اعضا مبلغى را به طور ماهيانه
بپردازد. اين مؤسسه هنوز به مرحله سوددهى نرسيده است، آيا به مبلغى كه اعضا ماهيانه
مىپردازند، خمس تعلق مىگيرد؟ آيا مجموع سرمايه كه همان قيمت مؤسسه است، خمس دارد؟
بر هر يك از اعضا واجب است خمس سهم ماهانه خود را
كه به عنوان سرمايه شركت مىپردازند، و همچنين خمس آنچه را كه در ابتدا به عنوان
سهم مشاركت در تأسيس مدرسه دادهاند، پرداخت نمايند، و پس از آنكه هر يك از اعضا
خمس سهم خود از سرمايه شركت را پرداخت نمود، ديگر مجموع سرمايه دوباره خمس ندارد.
س 922: جايى كه در آن كار مىكنم، چند سال است
مبلغى به من بدهكار است كه تاكنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد
دريافت آن خمس تعلق مىگيرد يا اينكه بايد يك سال بر آن بگذرد؟
مبالغى كه طلب داريد اگر بابت اجرت كار باشد و سر
سال خمسى قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سالِ دريافت آن محسوب مىشود، كه اگر در
همان سالِ دريافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.
س 923: آيا ملاك عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از
آن در طول سال است يا اينكه نياز به آن در طى سال كافى است، هر چند موردى براى
استفاده از آن پيش نيايد؟
ملاك در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايى
كه هنگام استفاده، عين آنها باقى مىماند، نياز به آنها است. ولى معيار در احتياجات
مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غيره، مصرف است كه هر چه از مصرف سالانه
آنها زياد بيايد، خمس دارد.
س 924: شخصى براى آسايش و رفع نيازهاى خانوادهاش
اقدام به خريد ماشينى با مال غير مخمّس و سودى كه در وسط سال به دست آمده، نموده
است، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتى كه ماشين را براى انجام امور
مربوط به كارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حكمى دارد؟
ماشين اگر براى انجام امور مربوط به كار و كسب او
باشد، حكم ابزار كار را در وجوب خمس دارد، ولى اگر براى رفع نيازهاى زندگى و جزء
احتياجات مناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد. البته اگر به پول خريد آن خمس تعلق
گرفته بايد پرداخت شود.