س 891: نظر حضرتعالى درباره گنجى كه افراد در
زمينى كه مالك آن هستند، پيدا مىكنند، چيست؟
ميزان در اين گونه امور مقررات نظام جمهورى اسلامى
است.
س 892: اگر مقدارى سكه نقره كه تاريخ آن به حدود
صد سال پيش بر مىگردد، از زير خاك ساختمان ملكى شخصى پيدا شود، آيا اين سكهها
متعلق به مالك فعلى آن ساختمان مانند وارث قانونى يا خريدار است يا خير؟
حكم گنج را دارد كه قبلا بيان شد.
س 893: شبهه زير براى ما مطرح شده است:
با توجه
به اينكه خمس معادن استخراج شده در اين زمان نيز واجب است، زيرا وجوب خمس معادن نزد
فقهاى گرانقدر از احكام مسلم است، حكم معادنى كه دولت آن را استخراج مىكند با
التفات به اينكه مجرد اقدام دولت به انفاق آن ميان مسلمانان بلاد اسلامى مانع از
وجوب خمس نيست چيست؟ زيرا استخراج معادن يا توسط حكومت بالاصالة صورت مىگيرد و آن
را به مصرف ملت مىرساند، در اين حالت دولت مانند شخصى است كه اقدام به استخراج
معادن نموده و سپس آنها را به شخص ديگرى مىبخشد يا هديه مىدهد و يا بر او تصدق
مىكند، در هر صورت اطلاق ادله خمس شامل اين فرض نيز مىشود زيرا دليلى بر تقييد
وجود ندارد، و يا اينكه حكومت به وكالت از ملت، معادن را استخراج مىكند كه در اين
صورت در واقع استخراج كننده خود ملت است، در اين فرض پرداخت خمس بر موكل واجب است،
و يا اينكه حكومت با ولايت بر ملت، معادن را استخراج مىنمايد كه در اين حالت
استخراج كننده يا خود ولى است يا اينكه مانند نيابت است كه بر اساس آن در واقع
مولىّ عليه استخراج كننده است، به هر حال دليلى بر خروج معادن از عمومات خمس
نداريم، همانگونه كه خود معدن اگر به حد نصاب برسد، متعلق خمس است و مثل ساير
درآمدهاى شغلى نيست كه با مصرف كردن يا هبه آن، جزء مؤونه سال محسوب گردد و از وجوب
خمس استثنا شود، نظر حضرتعالى درباره اين مسأله مهم چيست؟
از شرائط وجوب خمس در معادن اين است كه شخص يا
اشخاصى با مشاركت با يكديگر آن را استخراج كنند، مشروط بر اينكه سهم هر يك به حد
نصاب برسد و آنچه استخراج شده، ملك آنها شود، و معادنى كه دولت استخراج مىكند، نظر
به اينكه ملك خاص شخص يا اشخاص نيست، بلكه ملك جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا
نيست و در نتيجه جائى براى وجوب خمس بر دولت و حكومت باقى نمىماند، و اين استثنائى
بر وجوب خمس در معدن نيست. بله، معادنى كه توسط شخص خاصى يا با مشاركت اشخاص با
يكديگر استخراج مىشود، خمس در آن واجب است، مشروط بر اينكه آنچه آن شخص استخراج
كرده و يا سهم هر يك از اشخاصى كه با مشاركت با يكديگر اقدام به استخراج كردهاند،
بعد از كم كردن هزينههاى استخراج و تصفيه، به مقدار بيست دينار طلا يا دويست درهم
نقره يا معادل قيمت يكى از آن دو باشد.
س 894: اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن
مال چه حكمى دارد و چگونه حلال مىشود و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن
وظيفه انسان چيست؟
اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولى
مقدار دقيق آن را نمىداند و صاحب آن را هم نمىشناسد، راه حلال كردن آنها اين است
كه خمس آن را بپردازد، ولى اگر شك در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد،
چيزى بر عهده او نيست.
س 895: قبل از رسيدن سر سال خمسى ام، مبلغى پول به
شخصى قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به كار بيندازد و سود آن بين ما
بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينكه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن
را هم نپرداختهام، نظر حضرتعالى در اين باره چيست؟
اگر آن مال را قرض دادهايد و سر سال خمسى قابل
وصول نيست، فعلا خمس آن بر شما واجب نيست، بلكه هنگامى واجب مىشود كه آن را دريافت
كنيد، ولى در اين صورت شما حقى در سود حاصل از كار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزى
از او مطالبه نمائيد، ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به
او دادهايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريك هستيد و واجب است كه خمس سرمايه را
بپردازيد.
س 896: من در بانك كار مىكنم، براى شروع به كار
از روى اجبار مبلغ پانصد هزار تومان را در بانك به وديعه گذاشتم، اين مبلغ به اسم
خودم و در يك حساب بلند مدت است كه هر ماه سود آن به من پرداخت مىشود، آيا پرداخت
خمس اين مال كه درحساب بانكى گذاشته شده واجب است؟ قابل ذكر است كه اين پول به مدت
چهار سال است كه در بانك گذاشته شده است.
اگر پس گرفتن اين مبلغ در حال حاضر ممكن نيست تا
آن را پس نگرفتهايد، خمس آن واجب نيست. ولى سود سالانه آن در زائد بر مؤونه سال
خمس دارد.
س 897: روشى براى سپرده گذارى اموال در بانكها
وجود دارد كه براساس آن هيچگاه پول به دست استفاده كننده نمىرسد، ولى به حساب او
در بانك طبق شماره معينى واريز مىشود، آيا به اين اموال خمس تعلق مىگيرد يا خير؟
اگر مالى را كه نزد بانك به وديعه گذاشتهايد از
منافع كسب شما باشد و هنگام رسيدن سال خمسى گرفتن آن مبلغ از بانك براى شما ممكن
باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسى، پرداخت شود.
س 898: آيا خمس مالى كه مستأجر به عنوان رهن به
مؤجر مىدهد، بر عهده مستأجر است يا مؤجر؟
اگر از منفعت كسب مستأجر باشد، بر او واجب است كه
بعد از گرفتن آن از مؤجر، خمس آن را بپردازد، مگر آنكه براى اجاره در جاى ديگر به
آن نياز داشته باشد كه در اين صورت پس از رفع نياز، بايد خمس آن را بپردازد، و خمس
آن بر عهده مؤجر كه آن مال را به عنوان قرض مىگيرد، واجب نيست.
س 899: حقوق ماهيانه كارمندان كه پرداخت آن توسط
دولت چند سال به تأخير افتاده، آيا هنگام دريافت، جزء درآمدهاى همان سال (سال
دريافت) محسوب مىشود و محاسبه خمس آن در سر سال خمسى واجب است يا اينكه به اين مال
اصلا خمس تعلق نمىگيرد؟
حقوق معوقه از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب
مىشود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.