س 851: آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟
هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است كه اگر
از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.
س 852: آيا به جايزههايى كه توسط بانكها و
صندوقهاى قرض الحسنه به افراد پرداخت مىشود، خمس تعلق مىگيرد يا خير؟
خمس در جايزهها و هديهها واجب نيست.
س 853: آيا مبالغى كه بنياد شهيد به خانوادههاى
شهدا مىپردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق مىگيرد؟
چيزى كه بنياد شهيد به خانوادههاى عزيز شهدا هديه
مىكند، خمس ندارد.
س 854: آيا نفقهاى كه شخصى از طرف پدر يا برادر
يا يكى از اقوام دريافت مىكند، هديه محسوب مىشود يا خير؟ در صورتى كه نفقه دهنده
خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه كه از او مىگيرد،
واجب است؟
تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا
نفقه گيرنده يقين نداشته باشد كه مالى كه به او داده مىشود، متعلق خمس است، پرداخت
خمس آن واجب نيست.
س 855: به دخترم يك واحد مسكونى به عنوان جهيزيه
عروسيش دادهام، آيا اين واحد مسكونى خمس دارد؟
اگر هبه واحد مسكونى كه به دخترتان بخشيدهايد،
عرفا مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب
نيست.
س 856: آيا جايز است كه انسان مالى را قبل از گذشت
يك سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنكه مىداند وى آن مال را براى خريد خانه در
آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد كرد؟
اين كار جايز است و مالى كه به همسرتان
بخشيدهايد، اگر به مقدارى باشد كه عرفا مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش
صورى و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.
س 857: زن و شوهرى براى اينكه خمس به اموال آنها
تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسىشان، اقدام به هديه كردن سود سالانه خود به
يكديگر مىكنند، اميدواريم حكم خمس آنها را بيان فرمائيد.
با اينگونه بخشش كه صورى و براى فرار از خمس است،
خمسِ واجب از آنان ساقط نمىشود.
س 858: شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به
حساب سازمان حج واريز كرده، ولى قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين
مبلغ چه حكمى دارد؟ آيا مصرف كردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن
تعلق مىگيرد؟
فيش حج كه در قبال مبلغى كه به حساب سازمان حج
واريز كرده، دريافت نموده، به قيمت فعلىاش از تركه ميت محسوب مىشود، و ميت اگر حج
برذمه ندارد و وصيت به حج هم نكرده، صرف آن در حج نيابى براى ميت واجب نيست، و
پرداخت خمس مبلغ پرداختى بابت آن فيش اگر از پولى كه خمس به آن تعلق گرفته ولى
پرداخت نشدهباشد، در فرض سؤال واجب است.
س 859: باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش
منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى
در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى كرده است، آيا به آن
مقدار زيادى كه بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مىگيرد؟
ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هر چند قيمت
آنها افزايش يافته باشد، مگر اينكه نگهدارى آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد.
س 860: اداره بيمه مبلغى را بابت هزينه درمان به
من بدهكار است و مقرر شده كه در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس
تعلق مىگيرد؟
خمس ندارد.
س 861: آيا به پولى كه از حقوق ماهيانهام براى
خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مىكنم، خمس تعلق مىگيرد؟
اگر عين پولى را كه بابت حقوق ماهيانه مىگيريد،
پس انداز مىكنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنكه بخواهيد در خلال دو سه
ماه آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد
باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه كنيد.
س 862: در كتاب «تحرير الوسيله» آمده است كه مهريه
زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن
را توضيح فرمائيد.
در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و
بدون مدت و بين پول نقد و كالا وجود ندارد.
س 863: دولت در ايام عيد به كارمندان خود اجناسى
را به عنوان عيدى داده كه مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اينكه
عيدى كارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر اين اجناس مقدارى پول پرداخت
كردهايم، لذا آنچه به ما داده مىشود هديه به معناى دقيق آن نيست، بلكه با قيمت
كمترى در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از كالا كه در برابر آن پول
پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينكه بايد قيمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و
خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدى است، هيچگونه خمسى ندارد؟
در فرض مذكور نظر به اينكه قسمتى از اجناس در واقع
از سوى دولت مجانى به كارمند داده مىشود و در برابر قسمتى پول دريافت مىكنند،
فلذا از كالاى باقيمانده به نسبت مقدارى كه پول در برابر آن پرداخت نمودهايد، واجب
است كه خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلى آن را بپردازيد.
س 864: شخصى فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را كه
بر ذمهاش بوده در دفتر خود يادداشت كرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال
حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يكى از دخترانش از پرداخت خمس
خوددارى كرده و در تركه متوفّى براى مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف مىكنند،
خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسائل زير بيان فرمائيد:
1 - تصرف در اموال
منقول و غيرمنقول متوفّى توسط داماد يا يكى از ورّاث او، چه حكمى دارد؟
2 - غذا
خوردن داماد يا يكى از ورثه در خانه او چه حكمى دارد؟
3 - تصرفات قبلى اين افراد
در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حكمى دارد؟
اگر ميّت وصيت كند كه مقدارى از دارائى او به
عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا كنند كه وى مقدارى خمس بدهكار است، تا وصيت
ميت و يا خمسى را كه بر عهده دارد از ما ترك او ادا نكنند، نمىتوانند در تركه او
تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار
وصيت يادين در حكم غصب است و نسبت به تصرفات قبلى نيز ضامن هستند.