س 1668: آيا مستأجرى كه مغازهاى را براى تجارت در آن و يا
كار ديگرى به مدّت معيّنى اجاره كرده، جايز است بعد از پايان مهلت اجاره در صورتى
كه مالك آن را تجديد نكند، از تخليه مغازه خوددارى نموده و حق سرقفلى را مطالبه
نمايد؟ و آيا با توجه به اينكه حق واگذارى عين مستاجره را به كس ديگرى ندارد، جايز
است نسبت به آن، ادّعاى حق شغل و حرفه كند؟
مستأجر حق ندارد بعد از انقضاء مدّت اجاره، عين مستأجره
رادر تصرف خود نگهدارد و از تسليم آن به مالك خوددارى كند، ولى اگر نسبت به آن حق
سرقفلى داشته باشد كه از مالك به او منتقل شده و يا مغازه از مكانهايى باشد كه از
نظر قانونى براى مستأجر در آن حقى ايجاد مىشود، در اين صورت مىتواند عوض حق خود
را از مالك مطالبه كند.
س 1669: اينجانب يك مكان تجارى را اجاره كردم و مبلغى را
براى دستيابى به حق سرقفلى به مالك آن پرداخت كردم و مبلغ زيادى را هم براى برق كشى
و سنگفرشكردن زمين آن و امور ديگر خرج كردم و مقدارى هم براى گرفتن پروانه كار
پرداختم، بعد از گذشت ده سال ورثه مالك خواهان استرداد آن مكان شده اند، آيا بر من
واجب است كه با تخليه مغازه خواسته آنان را اجابت كنم؟ و بر فرض وجوب تخليه، آيا
جايز است اموالى را كه براى آن مكان هزينه كردهام از آنان مطالبه كنم؟ و آيا حق
مطالبه عوض سرقفلى به قيمت روز را دارم؟
وجوب تجديد اجاره بر مالك يا جواز مطالبه تخليه و لزوم
انجام آن و همچنين ضمان اموالى كه براى مكان استيجارى خرج شده، تابع قوانين جارى
كشور و يا شرايط مذكور در ضمن عقد اجاره بين موجر و مستأجر است و امّا سرقفلى آن
مكان در صورتى كه از مالك بر وجه شرعى به مستأجر منتقل شده باشد و يا به مقتضاى
قانون براى او ثابت باشد، حق مطالبه آن به قيمت روز را دارد.
س 1670: مالك يكى از شركتها ساختمانى را اجاره داده بدون
آنكه از مستأجر چيزى در برابر سرقفلى آن بگيرد، آيا هنگام تخليه ساختمان توسط
مستأجر بايد مبلغى را به عنوان سرقفلى به او بپردازد؟ و اگر موجر آن را به مستأجر
بفروشد، آيا بايد مبلغى را به عنوان حق سرقفلى از قيمت آن كم نمايد؟
تا زمانى كه سرقفلى آن به وجه مشروعى مانند خريد يا صلح يا
شرط ضمن عقد لازم و يا طبق قانونى كه تصريح به آن كند، ملك مستأجر نشده باشد، حق
ندارد در برابر آن از مالك چيزى را مطالبه كند و همچنين اگر آن ساختمان را از مالك
بخرد نمىتواند مبلغى را به عنوان عوض سرقفلى از قيمت آن كم نمايد.
س 1671: پدرم چند مغازه تجارى را براى سه تن از فرزندانش
خريده و اسناد آنها را در همان زمان به نام آنان كرده است، در نتيجه آن مغازه ها در
حال حاضر شرعا و قانونا متعلّق به آنان است. اين مغازهها قبل از وفات پدرم تحت
تصرف او بودند و در آنها مشغول كسب و تجارت بود، آيا سرقفلى اين مغازه ها فقط براى
مالكين آنهاست يا اينكه سرقفلى آنها مستقل از ملك است و تعلّق به همه ورثه است؟
سرقفلى مغازهها تابع ملك آن است و تا زمانى كه از طريق
شرعى به شخص ديگرى منتقل نشده اختصاص به مالك آن دارد.
س 1672: اگر مستأجر هنگام اجاره مغازه مبلغى را به عنوان
سرقفلى به مالك بپردازد، آيا در صورتى كه مستأجر به هر علتى بخواهد آنجا را تخليه
كند، مالك فقط بايد همان مقدار را به مستأجر بپردازد يا آنكه واجب است قيمت سرقفلى
را به قيمت روز تخليه به او بدهد؟
اگر حق سرقفلى مغازه شرعا براى مستأجر باشد، مىتواند قيمت
فعلى آن را طبق قيمت عادلانه روز، مطالبه كند و بر مالك هم واجب است قيمت فعلى آن
را به او بپردازد، ولى اگر مبلغى را نزد مالك به وديعه گذاشته تا هنگام تخليه آن
مكان به او برگرداند در اين صورت فقط حق مطالبه معادل مبلغى را دارد كه هنگام اجاره
آن مكان به مالك پرداخته است و نسبت به تفاوت ارزش پول احتياط در مصالحه است.
س 1673: اينجانب مغازهاى را از مالك آن اجاره كردم بدون
آنكه مبلغى را در برابر سرقفلى آن بپردازم زيرا در آن زمان پرداخت سرقفلى در شهر ما
متعارف نبود و الآن كه موجر فوت كرده و مغازه، ملك يكى از فرزندانش شده، درخواست
تخليه آن را دارد و از طرفى در خلال مدّت اجاره اقدام به انجام بعضى از كارها از
قبيل كشيدن برق ، تلفن و تعويض درب و نگهدارى آن نموده ام و مردم بر اثر معامله با
من در اين مكان به من بدهكار هستند، آيا بر من واجب است خواسته مالك فعلى را اجابت
نموده و آن مكان را بدون آنكه استحقاق چيزى را داشته باشم تخليه نموده و به او
تحويل بدهم؟ و در صورتى كه حقّى داشته باشم مقدار آن چقدر است؟
شما بعد از انقضاء مدّت اجاره قبلى حق نداريد بدون تجديد
اجاره توسط مالك فعلى در آن تصرّف نماييد و از تسليم آن به او خوددارى كنيد ولى
لزوم پاسخ مثبت مالك فعلى به درخواست تجديد اجاره و يا جواز مطالبه تخليه محل و
لزوم اجابت آن، تابع قوانين جارى يا شروط ضمن عقد است و امّا اينكه هنگام تخليه در
برابر سرقفلى چيزى را مطالبه كنيد، با اين فرض كه در زمان انعقاد اجاره قبلى ثبوت
حق سرقفلى براى مستأجر در آن منطقه متعارف نبوده و حق سرقفلى آن مكان هم از مالك به
شما انتقال پيدا نكرده، بنابر اين در مقابل تخليه محل و تسليم آن به مالك فعلى آن،
حق نداريد نسبت به سرقفلى آن چيزى از مالك مطالبه كنيد مگر آنكه قانون به شما اين
اجازه را بدهد و امّا نسبت به كشيدن برق و تلفن و امور ديگرى كه با هزينه خود انجام
دادهايد همه آنها ملك شما هستند مگر آنچه را كه عرف يا قانون جارى بطور مجانى و يا
در صورت پرداخت هزينههاى آن توسط مالك ، تابع ملك بداند.
س 1674: 1 - مكانى به مدّت بيست سال بطور مستمر به عنوان
محل كار اجاره داده شده است آيا مستأجر در خلال مدّت اجاره يا بعد از انقضاء آن حق
دارد حق سرقفلى مكان مزبور را با پرداخت مالياتهاى سرقفلى و رعايت همه امور قانونى
به مستأجر ديگرى واگذار كند؟
2 - اگر سرقفلى آن مكان را به شكل رسمى و با رعايت
همه ضوابط قانونى به مستأجر ديگرى انتقال بدهد، آيا مالك حق دارد به سبب عدم قبول
آن از مستأجر دوم بخواهد مكان مزبور را تخليه كند؟
اگر سرقفلى آن مكان از سوى مالك و يا طبق قانون به او منتقل
نشده باشد حق فروش و واگذارى آنرا به غير، ندارد و اگر چنين كارى كند فضولى و
متوقّف بر اجازه مالك است.
س 1675: مورّث من همه سهم خود از هتل و لوازم آن اعم از
اعيان و حقوق را با من مصالحه كرده است، آيا اين مصالحه شامل حق سرقفلى آن هتل هم
مىشود؟
اگر حق سرقفلى هتل متعلّق به او باشد و مصالحه بر همه
مايملك او در هتل اعم از اعيان و حقوق بدون استثناء چيزى صورت گرفته باشد، حق
سرقفلى آن نيز داخل در اين مصالحه است.
س 1676: فردى مكانى را اجاره كرده است به اين شرط كه هنگام
مطالبه مالك، آن را تخليه كند، بعد از انقضاء مدّت اجاره و درخواست مالك مبنى بر
تخليه آن، مستأجر حق سرقفلى آنرا مطالبه مى كند، آيا پرداخت آن به او بر مالك واجب
است؟
در فرض مسأله كه شرط تخليه مكان توسط مستأجر هنگام مطالبه
مالك شده است و ظاهرا حق سرقفلى از مالك به مستأجر منتقل نشده، حق مطالبه چيزى را
نخواهد داشت مگر طبق قوانين نظام اسلامى.
س 1677: سر قفلى مكانى را كه اجاره داده ام به مبلغ معيّنى
به مستأجر آن فروختم و او هم در برابر آن يك فقره چك به من داد كه به علت عدم وجود
پول در حساب بانكى او موفق به نقد كردن آن نشدم، و مكان مزبور هنوز هم در اختيار
مستأجر است و با آنكه من تاكنون پول سرقفلى را از او نگرفتهام ادعاى مالكيّت آن را
مىكند، آيا سرقفلى آن مكان متعلّق به اوست يا آنكه معامله سرقفلى بر اثر عدم
دستيابى من به پول آن باطل است؟
بعد از تحقّق معامله سرقفلى بر وجه صحيح ، مجرّد عدم موجودى
در حساب صاحب چك كه آن را در برابر سرقفلى داده،موجب بطلان معامله آن نمىشود بلكه
حق سرقفلى متعلّق به مشترى است و فروشنده كه همان موجر است حق دارد مبلغ چك را از
او مطالبه كند.
س 1678: اگر مستأجر هنگام تخليه مغازه حق مطالبه عوض سرقفلى
را داشته باشد، ولى مالك بر خلاف آنچه كه عرفا و قانونا متداول است از پرداخت آن
خوددارى كند، باقى ماندن مستأجر در آن ملك بدون رضايت مالك تا زمانى كه عوض سرقفلى
را دريافت كند چه حكمى دارد؟ و بر فرض كه ماندن مستأجر در آن مكان جايز نباشد و غصب
باشد، آيا در آمدى كه از آنجا بدست مى آيد شرعا حلال است؟
تا زمانى كه تخليه مغازه را مشروط به پرداخت عوض سرقفلى به
مستأجر نكرده باشند، مجرّد استحقاق مطالبه عوض سرقفلى هنگام تخليه مغازه، براى جواز
استمرار تصرف در آن مكان بعد از پايان مدّت اجاره كافى نيست و به هر حال درآمد حاصل
از كسب و كار در آن مغازه شرعا حلال است.
س 1679: شخصى مغازهاى را به مبلغ معيّنى اجاره نموده و
مبلغ ديگرى را هم به عنوان سرقفلى پرداخته است، سپس مالك شروع به زياد كردن اجاره
آن نموده تا اينكه به دو برابر اجاره اوليه رسيده است و در حال حاضر مستأجر قصد
دارد مغازه را با سرقفلى بيشترى در اختيار مستأجر ديگرى قرار دهد ولى مالك پانزده
درصد سرقفلى را مطالبه مىكند و قصد افزايش اجاره ماهانه را تا ده برابر دارد در
حالى كه اجازه مغازههاى مجاور كمتر ازآن مقدار است، آيا مالك شرعا و قانونا حق
مطالبه درصد مذكور و اضافه كردن اجاره تا آن مقدار را دارد؟
اگر سرقفلى مغازه متعلّق به مستأجر باشد و مجاز باشد آن را
به هر كسى كه مىخواهد منتقل كند، مالك حق ندارد چيزى از آنچه را كه مستأجر به
عنوان عوض سرقفلى مىگيرد از او مطالبه كند. ولى نسبت به مال الاجاره، تعيين مقدار
آن بستگى به توافق مالك و مستأجر هنگام تجديد عقد اجاره دارد.
س 1680: اگر شخصى مغازهاى را اجاره كند و علاوه بر اجاره
ماهانه مبلغى را به عنوان سرقفلى بپردازد و شرط نمايد كه موجر هنگام تخليه محل مبلغ
سرقفلى را به قيمت فعلى آن بپردازد والاّ مستأجر حق خواهد داشت كه سر قفلى آن مكان
را به شخص ديگرى بفروشد و آنجا را براى او تخليه نمايد، آيا اين شرط صحيح است؟ و
آيا واجب است موجر با پرداخت قيمت كنونى آن به مستأجر و يا با رضايت به واگذارى آن
مكان به ديگرى، به آن شرط وفا كند؟
اشتراط چنين شرطى در ضمن عقد اجاره اشكال ندارد و بر موجر
واجب است كه به آن عمل كند و در صورتى كه راضى به خريد سرقفلى از مستأجر نشود، حق
اعتراض به فروش آن به شخص ديگر و واگذارى مكان مزبور را به او ندارد.
س 1681: خانهاى را خريدهايم كه مغازه تجارى آن در اجاره
شخص ديگرى است و مالك، سرقفلى آن را به مستأجر فروخته و مستأجر مزبور هم حق خود را
به شخص ديگرى فروخته است، آيا درصورتى كه بعد از انقضاء مدّت اجاره از مستأجر اخير
تقاضاى تخليه مغازه را بكنيم بايد عوض سرقفلى را ما به او بپردازيم يا مالك سابق و
يا مستأجر قبلى كه پول سرقفلى را گرفتهاند بايد آن را به او بپردازند؟
بعد از آنكه مستأجر اخير به نحو شرعى مالك سرقفلى مغازه شد،
كسى كه در حال حاضر مى خواهد آن را از او بخرد بايد قيمت سرقفلى را به او بپردازد.